Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги наманган мухандислик технология институти Сотволди Турсунов

Сариқ занг касаллигига қарши кураш-чидамли навларни экиш, занг касаллиги тарқалиш хавфи сезилганда буғдой экин майдонларига триозал гуруҳидаги фунгицидлар билан ишлов ўтказиш яхши натижа беради. Бундай фунгицидлардан Байлетон 25% н. кўк, 0,5-1,0 л/га, Фолокур 25% к.э. 0,4-0,6 л/га, Альто-супер 40 % с.к. 0,15-0,20 л/га қўлланилганда улар самарадорлиги 85-90 фоизни ташкил этади.
Қўнғир занг касаллиги-бу касаллик энг кўп тарқалган бўлиб, буғдой барги ва барг қинини зарарлайди. Бу касаллик асосан буғдой тупланиш фазасида пайдо бўлиб гуллаш ва сут пишиш фазасида кучайган бўлади. Кучли зарарланган буғдой барглари бужмайиб қурийди. Кучли касалланганда буғдой бошоғидаги донлар миқдори камайиб, дони пуч ва ҳосилдорлик кўрсаткичи пасаяди.
Касаллик белгилари-касалланган ўсимлик баргида овал шаклидаги зангсимон-қўнғир рангдаги замбуруғ уредоспоралари билан тўлган пўстулалар (бўртма) ҳосил бўлади. Тўла етишган уредоспоралар бошқа ўсимлик баргларига тушиб, намлик ва ҳарорат етарли бўлганда ўсиб, кўп хужайрали замбуруғ гифларини ҳосил қилади. Гифларда яна қайтадан уредопўстула ва уредоспоралар ҳосил бўлади. Уредоспоралар 15-25⁰С да яхши ҳосил бўлади. Инкубация даври 5-18 кун. Ўсимлик ўсув даврида замбуруғ бир неча марта буғдойни зарарлантириши мумкин. Ривожланиш жараёнининг охирида ўсимлик баргининг орқа томонида барг эпидермисидан ичкарида телейтоспоралар билан тўлган қўнғир қорамтир рангдаги телейтопўстулаларни ҳосил қилади.
Кураш чоралари-чидамли навларни танлаб экиш, юқори агротехника шароитини яратиш, касаллик аломатлари сезилганда фунгицидлардан Байлетон 25 % н.кўк. 0,5-1,0 л/га ҳисобида қўллаш.
Чанг қора куя касаллиги-касалликни чақирувчи замбуруғ-ustilago tritici Jens. Бу касаллик белгиларини буғдой бошоқлаш фазасида кузатиш мумкин. Касаллик билан зарарланган бошоқни бошоқ ўқидан ташқари барча қисмлари телиоспоралардан иборат қорамтир чанг ҳолидаги массага айланади. Ўсимликни чанг қоракуч билан зарарланиши буғдой гуллаш фазасида кузатилади. Бунинг учун ҳаво ҳарорат 20-25⁰С ҳамда ҳаво намлиги юқори бўлиши керак. Ҳосил бўлган телиоспоралар ҳавога учиб, буғдой гуллаганда соғлом ўсимлик гулининг оналик тумшуқчасига тушади. Бу телиоспоралар тезда ўсиб, оналик бўғимчасини зарарлайди. Зарарланган оналик бўғимчаси ташқи киринишидан нормал ривожланади ва дон ҳам ташқи кўринишидан зарарланганлиги сезилмайди. Ўсимлик ўсиш билан бирга ичида униб чиқаётганда замбуруғ грибницаси (ипи) ҳам уруғ ичида ўса бошлайди. Ўсимлик ўсиши билан бирга замбуруғ мицелласи ҳам ўсиб тўла шаклланган бошоққа етади ва ундаги озиқа моддалардан фойдаланиб телиоспораларни ҳосил қилади.