Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги наманган мухандислик технология институти Сотволди Турсунов

Донли экинларнинг умумий тавсифи.
Дон экинлари аҳамиятига кўра ер шарида энг қимматбахо ва энг зарур озиқ-овқат маҳсулотларини етиштириб берадиган ўсимликларнинг катта гуруҳи ҳисобланади. Дон экинлари асосий озиқ-овқат маҳсулотлари ҳисобланган дон ва ёрма етказиб беради. Дон экинларининг донидан ун тайёрланади. Бу ундан эса нон ва нон маҳсулотлари тайёрланади. Ғалла дони экинларининг дони юқори каллорияли озиқа бўлиб чорвачиликни омихта ем, дағал ва ширали озиқа билан таъминловчи энг муҳим соҳа бўлиб ҳисобланади. Бундан ташқари ғалла дон экинларининг дони саноатда қайта ишланиб крахмалл, спирт ва бошқа бир қатор маҳсулотлар олинади. Демак дон экинлари саноатнинг энг муҳим хом ашёси бўлиб ҳисобланади. Дончилик қишлоқ хўжалигининг энг муҳим тармоғидир. Экин майдони жиҳатидан ҳам дон экинлари ер юзида бошқа қишлоқ хўжалик экинлари орасида биринчи ўринни эғаллайди. Дунё бўйича 1 миллиард гектардан ортиқроқ ерга экин экиб, дехқончилик қилинади. Шу экин майдонларининг 70 фоиздан ортиқроқ қисмига дон экинлари экиб ўстирилади. Ўзбекистон Республикаси мустақилликка эришилгандан кейин дон етиштиришни кўпайтириш, мамлакат аҳолиси, ҳалқ хўжалигининг донга бўлган талабини республикада етиштирилган дон ҳосили ҳисобига қондириш бўйича бир қатор амалий ишлар бажарилди, фармонлар, қонунлар қабул қилинди.
Ўзбекистон Республикаси мустақилликка эришгандан кейин экин майдонлари таркибида катта ўзгаришлар содир бўлди. Асосий экин ғўза ҳамда ем-хашак экинлари майдонлари қисқартирилди ва бошоқли дон экинлари майдонлари кескин оширилди. Республикамизда 4,3 млн гектар суғориладиган, 730 минг гектар лалмикор экин майдонлари бор. Ўзбекистон Республикасида бошоқли дон экинларини етиштириш бўйича маълумотлар жадвалда келтирилган. Ўзбекистон раҳбариятининг ғалла мустақиллигини узил кесил ҳал қилиш борасидаги саъйи-ҳаракатлари, олимларнинг навга, уруғчилиқка эътибори, дехқонларимизнинг фидоқорона меҳнати туфайли республикамизнинг ғалла хирмони йилдан йилга юксалиб бормоқда.
Келажакда мамлакатимизда дон етиштиришни кўпайтириш, асосан ҳосилдорликни ошириш, экинлар ўстиришнинг мукаммаллашган технологияларни ишлаб чиқиш ва уни жорий этиш ҳисобига амалга оширилиши кўзда тутилмоқда.