Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги наманган муҳандислик-қурилиш институти

S-P P-S 
1) Ҳамма S-P «Ҳамма жирафалар умуртқали ҳайвонлардир». 
Ҳеч бир P эмас-S эмас.
«Ҳеч бир умуртқасиз ҳайвон жирафа эмас».
«Ҳамма тирик мавжудотлар нафас олади».
«Ҳеч бир нафас олмайдиган нарсалар – тирик мавжудот эмас». 
2) Ҳеч бир S–P эмас.
«Ҳеч бир талаба дарсга кеч қолишни хоҳламайди». 
Баъзи Р эмас S дир.

---

86 
«Баъзи дарсга кеч қолмайдиганлар талабалардир». 
3) Баъзи S – P эмас. «Баъзи ишчилар талаба эмас». 
Баъзи P эмас – S дир.
«Баъзи талаба бўлмаганлар ишчилардир». 
Силлогизм (қўшиб ҳисоблаш) дедуктив хулоса чиқаришнинг 
мантиқий системаси бўлиб, унда ўзаро мантиқий боғланган икки қатъий 
мулоҳазадан учинчи янги қатъий мулоҳаза келтириб чиқарилади. 
«Ҳар қандай металл – электр ўтказувчидир». 
«Баъзи суюқликлар – металлардир». 
«Баъзи суюқликлар – электр ўтказувчидир». 
Силлогизмнинг умумий қоидалари қуйидагича: 
1. Силлогизмда катта, ўрта, кичик терминлар бўлиши керак. Акс 
ҳолда хулоса янги билим бермайди. Агар терминлар кўпайиб кетса айният 
қонуни бузилади ва тўғри хулоса чиқариб бўлмайди. Агар битта термин 
икки хил маънода келса, мулоҳазалар орасида мантиқий боғланиш 
бўлмайди. 
2. Ўрта термин асослардан бирида тўла ҳажмда олиниши керак. 
3. Иккита инкор асосдан хулоса чиқариб бўлмайди. 
4. Иккита жузъий ҳукмдан хулоса чиқариб бўлмайди. 
5. Асослардан бири инкор ҳукм бўлса, хулоса ҳам инкор бўлади. 
6. Асослардан бири жузъий ҳукм бўлса, хулоса ҳам жузъий бўлади. 
Силлогизмларнинг оддий қатъий силлогизм, қисқартирилган қатъий 
силлогизм (энтимема – ақлда, фикрда), мураккаб силлогизм, мураккаб 
қисқартирилган силлогизм (эпихейрема – ажратиш, фарқлаш) каби 
турлари мавжуд.