Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номли ўзбекистон

Қилмишнинг жиноийлигини истисно этадиган ҳолатлар. 
Жиноят қонунида ташқаридан 
қараганда жиноятга ўхшаш, аммо содир этилганлиги учун жавобгарликка тортиш мумкин 
бўлмаган қилмишлар ҳам белгиланган. 
Улар қилмишнинг жиноийлигини истисно қиладиган ҳолатлар деб аталади: 

кам аҳамиятли қилмишлар;

зарурий мудофаа; 

охирги зарурат;

ижтимоий хавфли қилмиш содир этган шахсни ушлаш вақтида зарар етказиш;

буйруқни ёки бошқа вазифани бажариш;

касб ёки хўжалик фаолияти билан боғлиқ асосли таваккалчилик. 
Жазо тушунчаси, мақсадлари ва турлари
. Жазо жиноят содир этишда айбли деб топилган 
шахсга нисбатан давлат номидан суд ҳукми билан қўлланадиган ва маҳкумни қонунда назарда 
тутилган муайян ҳуқуқ ва эркинликлардан маҳрум қилиш ёки уларни чеклашдан иборат 
мажбурлов чорасидир. 
Жазо маҳкумни ахлоқан тузатиш, унинг жиноий фаолиятни давом эттиришига тўсқинлик 
қилиш ҳамда маҳкум, шунингдек бошқа шахслар янги жиноят содир этишининг олдини олиш 
мақсадида қўлланилади. 
Жиноий жазолар тизими судлар учун аниқ қилиб белгилаб қўйилган ва нисбий оғирлигини 
инобатга олган ҳолда муайян тартибда қўйиб чиқилган ҳамда жиноят содир этишда айбли деб 
топилган шахсга нисбатан тайинланиши мумкин бўлган жазо турларининг рўйхатидир. 
Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодексида жазонинг қуйидаги асосий турлари 
белгиланган: 

жарима; 

муайян ҳуқуқдан маҳрум қилиш; 

аҳлоқ тузатиш ишлари; 

хизмат бўйича чеклаш; 

қамоқ; 

интизомий қисмга жўнатиш; 

озодликдан маҳрум қилиш; 

ўлим жазоси. 
Маҳкумларга асосий жазолардан ташқари ҳарбий ёки махсус унвондан маҳрум қилиш 
тарзидаги қўшимча жазо ҳам қўлланилиши мумкин: 

---

102 
Хизмат бўйича чеклаш ёки интизомий қисмга жўнатиш тариқасидаги жазолар фақат ҳарбий 
хизматчиларга нисбатан қўлланилади. 
Муайян ҳуқуқдан маҳрум қилиш фақат асосий жазо сифатидагина эмас, балки қўшимча жазо 
тариқасида ҳам қўлланилиши мумк 
Суд жиноят содир этишда айбли деб топилган шахсга нисбатангина жазо тайинлаши мумкин. 
Суд жазо тайинлашда содир этилган жиноятнинг ижтимоий хавфлилик хусусияти ва 
даражасини, қилмишнинг мотивларни, етказилган зарарнинг хусусияти ва миқдорини, айбдорнинг 
шахсини, жазони енгиллашрирувчи ва оғирлаштирувчи ҳолатларни инобатга олади. 
Жазо Жиноят кодексининг Умумий қисмида кўрсатилган жиноятларнинг турлари ва уларни 
содир этган шахсларга нисбатан қўлланилиши лозим бўлган жазо чораси ҳақидаги моддаларнинг 
қоидалари асосида Махсус қисм тегишли моддалари санкциялари доирасида тайинланади.