Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номли ўзбекистон

 
6-§. Халқаро ҳуқуқий муносабатлар 
Халқаро ҳуқуқтомонидан тартибга солинадиган халқаро муносабатлар – субъектлари 
ўртасидаги шундай ижтимоий муносабатларки, улар халқаро-ҳуқуқий тартибга солиш объекти 
ҳисобланади. бинобарин, бундай муносабатлар халқаро ҳуқуқий муносабатлар характерини касб 
этади. 
Халқаро ҳуқуқмиллий ҳуқуқ сингари субъектлар ўртасидаги ҳар қандай муносабатларни 
эмас, балки фақат ҳуқуқий тартибга солиш талаб қилинадиган қисмини тартибга солади. 
Халқаро ҳуқуқ нормалар билан тартибга солинадиган халқаро муносабатлар халқаро-ҳуқуқий 
муносабатлар характерига эга бўлади. Халқаро ҳуқуқсубъектлари у ёки бу халқаро-ҳуқуқий 
муносабатларга киришиш билан ўз ҳуқуқ ва мажбуриятларини амалга оширадилар. 
. Ҳуқуқий нормалар ва институтлар халқаро ҳуқуқ тармоғига бирлашади. Барча бир турдаги 
халқаро муносабатлар мажмуи тармоқ объекти
ҳисобланади (масалан, халқаро шартнома ҳуқуқи, халқаро денгиз ҳуқуқи, халқаро атом 
ҳуқуқи, халқаро космик ҳуқуқ). Уларни ташкил қилишнинг ягона йўли халқаро 
ҳуқуқсубъектларининг келишуви ҳисобланади. Фақат халқаро ҳуқуқ субъектларигина ўзининг у 
ёки бу хатти-ҳаракатларига, хулқ-атвор қоидаларига юридик мажбурий характер бериши мумкин. 
Халқаро ҳуқуқий нормаларни бажариш асосан ушбу ҳуқуқ тизими субъектлари томонидан 
ихтиёрийлик асосида амалга оширилади 
7-§.Халқаро ҳуқуқ манбалари тушунчаси 
«Ҳуқуқ манбалари» - давлат ва ҳуқуқ назарияси томонидан ишлаб чиқилган ва умуман 
ҳуқуққа тааллуқли бўлган, яъни миллий ҳуқуққа ҳам, халқаро ҳуқуққа ҳам тегишли бўлган 
тушунчадир. Юридик маънода ҳуқуқ манбаи хулқ-атвор қоидаларини ифодаловчи ва юриш-туриш 
қоидаларига ҳуқуқий норма тусини берувчи шакл ҳисобланади 
Халқаро ҳуқуқ манбалари
– халқаро-ҳуқуқий муносабат субъектларининг хатти-ҳаракат 
қоидаларини ифодаловчи ва мазкур қоидаларни халқаро ҳуқуқ нормалари тусини берувчи 
шаклдир. 
Халқаро ҳуқуқнинг асосий манбаларини белгилашда БМТ Халқаро суди Статутининг 38-
моддасига мурожаат қилинади. Мазкур моддада: «Суд ўзига берилган низоларни халқаро 
ҳуқуқасосида ҳал қилишга мажбур ва қуйидагиларни қўллайди: 
а) даъвогар давлатлар томонидан муайян тан олинган қоидаларни белгиловчи умумий ҳамда 
махсус халқаро конвенцияларни; 
б) ҳуқуқий норма сифатида тан олинган, умумжаҳон амалиётининг исботи сифатида халқаро 
одатларни; 
в) маданиятли (цивилизациявий) миллатлар томонидан тан олинган ҳуқуқнинг умумий 
принципларини; 

---

106 
г) ҳуқуқий нормаларни белгилаш учун қўшимча восита сифатида 59-моддада кўрсатилган 
шартлар билан турли миллатларнинг оммавий ҳуқуқ бўйича энг малакали мутахассисларининг 
назарияларини ва суд қарорларини», деб ёзилган. 
БМТ Халқаро суди Статутининг 38-моддасини талқин қилиш кўплаб тортишувларга сабаб 
бўлмоқда, бироқ унда кўрсатиб ўтилган барча халқаро ҳуқуқ манбалари барча давлатлар 
томонидан тан олинади.