Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номли ўзбекистон

12-Мавзу. ХАЛҚАРО ҲУҚУҚ АСОСЛАРИ 
1-§. Халқаро ҳуқуқ тушунчаси (таърифи) 
«Халқаро ҳуқуқ»
тушунчасини аниқлаш ва унга таъриф бериш халқаро ҳуқуқ фанининг энг 
муҳим вазифаларидан биридир. Агар, давлат ва ҳуқуқ назарияси фани эса давлатлараро ёки 
кенгроқ 
маънода 
халқаро 
муносабатларга 
хос 
бўлган 
ҳодиса 
ва 
жараёнларнинг 
ҳуқуқийхусусиятларини кўриб чиқади.
Халқаро- ҳуқуқий меъёрларда миллий давлатларнинг ўзаро муносабатларидаги мураккаб 
жараёнлар ўз аксини топади. Уларнинг асосида шаклланаётган, халқларнинг субъектив хоҳиш-
иродасига эмас, балки ижтимоий тараққиётнинг объектив омилларига мос келадиган ҳуқуқий онг 
халқаро ҳуқуқда ўз ифодасини топади. 
Ҳозирги халқаро муносабатларга таъсир қилувчи кўплаб омиллар ичида халқаро ҳуқуқ 
устуворлиги тўғрисидаги қоида XXI асрдаги цивилизация ва ҳуқуқий онг даражасига кўпроқ мос 
келади.
Халқаро ҳуқуқ фанида халқаро ҳуқуқтушунчасига турли хил таърифлар берилган. Шулардан 
бир нечтасини келтириб ўтамиз: 
Биринчи таъриф:
халқаро ҳуқуқни «давлатларнинг иродасини мувофиқлаштириш асосида 
тузилган ва ривожланадиган давлатларнинг тинч-тотув яшаши, халқларнинг тенг ҳуқуқлилиги ва 
ўз тақдирини ўзи белгилашини таъминлаш мақсадида халқаро муносабатларни тартибга солувчи 
юридик теъёрлар тизими» сифатида таърифлаш мумкин. 
Иккинчи таъриф:
халқаро ҳуқуқ- бу «давлатлар ва ушбу ҳуқуқ тизимининг бошқа 
субъектлари ўртасидаги муносабатларни тартибга солувчи юридик меъёрлар тизими» дир. 
Учинчи таъриф:
халқаро ҳуқуқ«ижтимоий тараққиёт қонуниятларининг таъсири билан 
боғлиқ равишда халқаро муносабатларни тартибга солувчи ва давлатлар иродасининг нисбий 
уйғунлигини ифодаловчи шартномалар, одат меъёрлари ва тамойиллар тизимидир». 
 
2-§. Халқаро ҳуқуқ объектлари 
Халқаро ҳуқуқ объектига ҳар қандай эмас, балки муайян халқаро муносабатлар киради. 
Халқаро муносабатлар – бу давлатлар ва давлатлар тизимини ўртасидаги сиёсий, иқтисодий, 
маданий, ҳуқуқий, дипломаик, ҳарбий ва бошқа турдаги алоқалар ва муносабатлар мажмуидир. 
Шунингдек, дунё миқёсидаги асосий сиёсий, иқтисодий, маданий ва бошқа ташкилотлар, 
ҳаракатлар ўртасидаги ҳамкорликлардан иборат. 

---

104 
Халқаро ҳуқуқ объектига, энг аввало, суверен давлатлар ўртасидаги муносабатлар киради. 
Давлатлараро муносабатлар – бу, авваламбор ҳокимиятлараро муносабатлардир. Давлатлар 
ўртасидаги мавжуд муносабатлар тегишли халқаро битимлар билан тартибга солингандагина 
халқаро-ҳуқуқий шаклга эга бўлади. Давлатлар ўртасидаги муносабатларни ўрнатиш БМТ 
Уставида мустаҳкамлаб қўйилган умум эътироф этилган халқаро ҳуқуқтамойиллари асосида 
амалга оширилади. 
қуйидагилар халқаро-ҳуқуқий муносабатлар объекти сифатида намоён бўлади;