Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон

«metodos» ва «logos»
деган икки сўз 
бирикмасидан иборат бўлиб, метод, яъни, усул – тадқиқот олиб 
бориш усули (йўли), назария ва таълимот, логия эса фан деганидир. 
Методология, яъни услубият илмий тадқиқот олиб бориш ёки 
бирор бир масалани илмий ўрганишнинг энг қулай усуллари, энг 
тўғри ва мукаммал ғояси, назарияси ва таълимотлари мажмуидан 
иборат бир бутун фандир. Бошқа маънода эса, методология илмий 
билиш ёки маълум бир илмий фаолиятни ташкил этиш ва амалга 
оширишда қўлланиладиган усуллар ҳақидаги фандир. Демак, тарих 
фани методологияси тарихни ўрганувчи ва ўқитувчиларни аниқ 
мақсад сари тўғри етаклайди, яъни тарих ҳаққоний ёзилиши ва 
ўрганилишига йўл–йўриқ кўрсатади.
Тарих фанини ўқитиш услубияти деганда бу йўналишдаги 
илмий билимларнинг тузилиши ва ривожланиши, уларнинг 
натижаларини асослаш йўлларини амалиётда мазкур фанга хос 
бўлган илмий билимлар механизмини самарали тадбиқ этилиши 
тушунилади. Тарих фани методологияси деганда тарих фанлари 

---

16 
доирасидаги илмий билимларнинг тузилиши тамойилларига, шакли 
ва илмий жиҳатдан тарих фани доирасида қўлланиладиган 
таълимотига айтилади. Ўзбекистон тарихи фанининг назарий–
методологик асослари ўзида мазкур фаннинг қонуниятлари ва 
тамойилларини, шу фанга хос бўлган қатъий тушунчалар мажмуи 
ва билиш услубларини ўз ичига олади.
Тарих фанининг ривожи даражасини, унинг назарий–услубий 
холати белгилаб беради. Бу ҳолдаги узвий ва икки томонлама 
боғлиқлик умумий қонуниятидир. Мана шу ўзаро алоқадорлик 
қонуниятини, мумтоз тарихшунослик талаблари ва ҳозирги замон 
цивилизацион ёндашувларга асосланган ҳолда Ўзбекистон тарихи 
фани методологиясини қуйидаги икки қисмга бўлиш тавсия 
этилади:
1.
Ўзбекистон тарихи фанининг услубий, илмий–назарий,