Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон

5.
 
Ёзма манбалар 
тарихий манбаларнинг муҳим ва асосий 
тури бўлиб, улар инсоннинг ижтимоий фаолияти, ўзаро 
муносабатлари натижаси ўлароқ яратилган ва ўша замонларда юз 
берган ижтимоий–сиёсий воқеаларни ўзида акс эттирган манба 
сифатида Ўзбекистон тарихини ўрганишда муҳим ўрин тутади. 
Уларга эпиграфик ёдгорликлар, яъни, тош, металл, суяк, ёғоч, чарм 
ва сополга битилган ёзувлар, «Авесто», миххат ёзувлар, қадимги ва 
ўрта асрлар муаллифларининг асарлари пергамент ва қоғозлардаги 
қўлёзмалар, ўрта асрлар бинолари ва қабр тошларидаги ёзувлар 
киради.
 
Ёзма манбалар ўз навбатида икки турга бўлинади: 1) Олий ва 
маҳаллий ҳукмдорлар маҳкамасидан чиққан расмий ҳужжатлар 
(ёрлиқлар, фармонлар, иноятномалар ва бошқ.), молиявий ҳисобот 
дафтарлари, расмий ёзишмалар. 2) Тарихий, геокосмографик ҳамда 
библиографик асарлар. 
Тарихий манбаларни ўрганишнинг ўзи тарих фанининг махсус 
соҳаси бўлиб, мазкур фаннинг ривожланиши ва тарих ёзилишида 
катта аҳамиятга эга. Ҳозирги пайтда манбашунослик фани кенг 
ривожланмоқда. У юқорида кўрсатилган методологик илмий–
назарий усулларга таянади. 
Манбашунослик фани асосан тарихий манбаларни ўрганиш 
билан машғул бўлиб, манбаларнинг қимматини, ҳақиқий ва 
ҳақиқий эмаслигини аниқлаш билан бирга уларни туркумларга 
ажратади. Тарихий манбаларни аниқлаш ва саралаш, уларнинг 
илмий қимматини белгилаш, таҳлил қилиш ва яратилиш тарихи, 
шарт–шароитини ўрганиш каби соҳаларга бўлинади. 
Манбалар тарихий жараён ва воқеликларнинг ўзида акс 
эттирган бўлиб, тарихийликнинг инъикоси бўлмоғи керак. Мана 
шунда уларнинг тарихий аҳамияти ва тарихий эканлиги юқори 
бўлиб, тарихий ҳақиқатнинг юзага чиқишига яқиндан ёрдам 
беради.
Минглаб йиллар давомида яратилган ушбу тарихни ўқитиш ва 
ўрганишда ёрдамчи фанларнинг аҳамияти беқиёсдир. Чунончи, 
Ўзбекистон тарихини ўрганишда тарих фанининг палеография, 
эпиграфика, нумизматика, геральдика, сфрагистика, дипломатика, 

---

31 
хронология, метрология каби ёрдамчи фанлари қўлга киритган 
ютуқларга таянилади.