Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта-махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги

Олимпия ўйинлари

Инсониятнинг узоқ тарихига бориб тақалади. Стихияли тарзда бўлсада, ибтидоий жамият одамлари қатор ҳайвонларни овлашда зарур
бўлган хатти-ҳаракатларни бажаришни машқ қилишган, бу фаолият жараёнини анъана сифатида кейинги авлодга ўтказишган. Қадимги Миср, Месопатамия, Ҳиндистон, Хитой тарихига эътибор берадиган бўлсак давлатчилик анъаналари, унинг ҳимояси билан боғлиқ бўлган ҳарбий иш ўзига хос чаққонликни, кучлиликни, эпчилликни, ботирликни талаб этган. Бунга ўхшаш бир қатор омилларни спортни инсоният фаолиятининг махсус бир шакли сифатида намоён бўлишини таъминлади. Қадимги Юнон денгиз бўйидаги яриморол бўлгани боис уни ҳимоя қилиш асосан денгизда амалга оширилган. Шундай экан ҳарбий маданият, ҳарбий санъат, эпчиллик, ботирлик, душман ҳавфи пайдо бўлганида тезкорлик билан портдаги марраларни эгаллаш улар учун муҳим, стратегик вазифа эди. Баъзи манбаларда спорт – портга югуриш маъноларида ҳам келган. Шу сабабли қадимги Юнонда спортнинг бир қатор турлари кенг ривожланган бўлиб улар амалда ҳарбий соҳа билан боғлиқ эди: югуриш, кураш, диск улоқтириш, найза улоқтириш. Милоддан авалги 776 йилдан бошлаб Пелопоннеснинг Олимп шаҳрида ҳар тўрт йилда Олимпиада ўйинлари ўтказилиб келган. Олимпия ўйинларининг Олимп худолари шарафига ўтказилиши дастлабки христианлик ақидаларига тўғри келмай қолди. Ва олимпия ўйинлари милодий 396 йилга келиб ўтказилмай қолди.
ХIХ аср инсоният қўл меҳнатига асосланган ишлаб чиқаришдан саноатлашган ишлаб чиқаришга ўтиш асри бўлиб қолди. Бошланган саноат тўнтариши ўз ниҳоясига етди. Четга капитал чиқариш, товар чиқариш кескин ошди. Жаҳон мамлакатлари ўртасида жамият ҳаётининг турли соҳаларида алоқалар кучайди. Айни дамда бу давр жаҳоннинг етакчи мамлакатлари ўртасида дунёни тенгликка асосланмаган ҳолда бўлиб олинишининг якунига етаётган бир пайт эди. Сиёсий-ҳарбий соҳалардаги қарама-қаршиликларга тўлиб тошган дунё турли соҳалардаги ҳамкорликларнинг янада кучайишига тўсқинлик қиларди. Жаҳон мамлакатлари ўртасидаги тинчликка, адолатга, ҳамкорликка, соғлом мулоқот маданиятга асосланган вазиятни яратиш тинчликпарвар кучлар, гуманистлар томонидан адабиёт, тасвирий санъат, мусиқа соҳасида кенг илгари сурила бошлади. Албатта бундай ижобий мазмундаги хатти-ҳаракатдан спорт ҳам чеккада қолмади. 1894 йил 23 июнда Парижда Барон Пъер де Кубертен ташаббуси билан Халқаро Олимпиада қўмитаси ташкил этилди. Бу ўйинлар жаҳоннинг етакчи антогонистик давлатларини жанг майдонида эмас, спорт ареналарида курашишга чақириши зарур; бу ўйинлар турли миллатларни ирқидан қатъий назар дўстликка, иноқликка чорлаши зарур эди; бу ўйинлар турли дин вакилларини, диний конфессияларни эътиқоддан қатъий назар бағрикенглик асосида аҳилликка етаклаши зарур эди. Юнон шоири Деметриус Викелас Афина олимпия ўйинлари тикланар экан анъананинг ҳурмати боис ворисийлик нуқтаи назаридан биринчи олимпиада ўйинларини ўтказиш жойи сифатида Афина шаҳрини таклиф этади. Дастлабки олимпия ўйинларида 13 давлатдан 300 дан ортиқ спортчи иштирок этди. Ўтган давр мобайнида глобалашув туфайли бир қатор омиллар сабабли спортнинг оммамийлашувини келтирилган жадвал мисолида кўриш мумкин¹⁹.