Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта-махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги

Ҳозирги замон фанининг асосий тамойили ва хусусиятлари

ХХI аср бошларига келиб, унинг ҳар томонлама ривожланиши фаннинг ижтимоий онг тизимидаги ўрни ва аҳамиятини янгича тушунишни тақазо этди.
Ҳозирги замон фанига ҳос бўлган қуйидаги хусусиятларни кўрсатиш мумкин:

• 
  фан ўзининг ўрганиш соҳаларини кенгайтириб, микроолам, макроолам муаммоларини ўрганиш билан шуғуллана бошлади. Микро ва макрооламни ўрганиш учун фан анъанавий усуллардан ташқари, янги усуллардан, маҳсус асбоблардан, математик моделлаштириш усулидан фойдалана бошлади;
  
• 
  илмий билишнинг субъектив жиҳатларига алоҳида эътибор берила бошланди. Бу эса мутаҳассиснинг ўрганаётган соҳасини чуқурроқ ва кенгроқ; билишини тақазо этди;
  
• 
  фалсафа ва фанда оламдаги нарса ходиса ва жараёнларнинг қонуният ва тартиб асосида рўй бериши тўғрисидаги қарашлардан фарқли равишда ривожланиш тартиб ва тартибсизлик бирлигидан иборат экани эътироф қилина бошланди;
  
• 
  глобаллашув туфайли фан тараққиёти миллий доирадан чиқиб, тобора байналминал ҳарактер касб эта бошлади. Унинг ютуқлари бутун инсониятнинг мулки сифатида англана бошлади;
  
• 
  фаннинг инсонпарварлик ва тараққийпарварлик моҳияти тўлароқ намоён бўлди;
  
• 
  фаннинг ривожи олимларнинг қадриятларни эъзозлаш ва баҳолашда янгича мезонларни ишлаб чиқишни тақозо этди. Бу олимларнинг бирор-бир фан соҳасини якка хукумронлик билан эгаллаб олмаслиги, илмий янгиликларни бошқалардан яширмаслиги, кўчирмачилик қилмаслиги, ўз қадр-қимматини топтамаслиги кабиларда номоён бўлди;
  
• 
  жаҳон миқиёсида илмий салоҳиятни, илм-фан ютуқларини бошқа мамлакатларга чиқариш моддий неъматлар чиқаришдан кўра фойдалироқ; бўлиб қолди. Бу эса жаҳон миқёсида информацион жамиятни, инсониятнинг бир бутун ҳамжамияти шаклланишининг муҳим омилларидан бири бўлиб қолди;
  
• 
  табиий ва ижтимоий фанларнинг ўзаро ўзвий боғлиқлиги, таъсири кучайди. Табиацҳунослик олимларнинг ижтимоий фан ютуқларидан фойдаланиши инсон ва табиат ўртасидаги муносабатларни инсонийлаштиршда, табиатни муҳофаза этишда муҳим касб этди;
  
• 
  фан умумбашарий ва умуминсоний муаммоларни ҳал этиш билан жиддий шуғуллана бошлади;
  
• 
  фан инсоният ҳаётидаги қатор муаммоларни этибгина қолмай, унинг ҳаётига жиддий таҳдид соладиган муаммоларни келтириб чиқаради. Олимнинг ўз илмий фаолияти учун жавобгарлигини ошириш, инсоният ҳаёти, тинчлиги учун таҳдид соладиган илмий изланишларни таъқиқлаш, назорат ҳозирги замон фанининг муҳим муаммоларидан биридир.