Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги жиззах политехника институти н. Н. Алимов, Ж. Р. Турматов

2.5. Гуруҳларда ишни ташкил қилиш техникаси

Ҳамкорликда ишни бажариш учун таълим олувчиларнинг гуруҳларини қандай ташкил қилиш мумкинлигини кўриб чиқдик. Шу гуруҳларда ишни ташкил қилиш жараёнида ҳисобга олиш зарур бўлган омилларда тўхталамиз.

Нимадан бошлаш керак?
Аввало, қуйидаги саволларга жавоб беринг:

• 
  Нима сабабдан таълим олувчиларни гуруҳларда ишлашини ҳоҳлаймиз? Сиз бунга тайёрмисиз?
  
• 
  Сиз ҳақиқатдан ҳам таълим беришнинг ушбу шаклини жорий қилишни ҳоҳлайсизми?
  
• 
  Буни қандай амалга оширишни биласизми?
  
• 
  Сиз аудиторияда шовқин бўлишидан чўчимайсизми?
  
• 
  Таълим олувчиларнинг ўзлари гуруҳларда ишлашга тайёрми? Улар, таълим олишнинг гуруҳли шакли шароитида ишлаш қоидаларини билишадими?
  

Таълим олувчилар нималарни ўрганишлари керак?
Таълим мақсадларини аниқ белгилаб олиш ва ушбу ишдан режалаштирилган натижаларни ифодалаш зарур. Таълим олувчилар, гуруҳларда ишлаш пайтида қандай билимларни, маҳорат ва кўникмаларни эгаллашлари зарур? Таълимнинг ушбу шакли, таълим олувчилар қандай шахсий сифатлар ва хусусиятларни шакллантиришга, қандай мотивацияларни уйғонишига кўмаклашади.


2.6. Гуруҳда ишлашни режалаштириш пайтида нималарга эътибор бериш керак?

• 
  Вақтга:
  

Қўйилган мақсадларни амалга ошириш ва режалаштирилган натижаларга эришиш учун ихтиёрингизда қанча вақт борлигини аниқлаб олинг.
Бу реалми?

• 
  Машғулот мақсадини танлашга:
  

Гуруҳларда машғулотларни қай тарзда ўтказишингизни аниқлаб олинг.
Энг яхши модел - бу, ўқув гуруҳнинг барчасига вазифани тушунтиришдан бошланади, сўнгра кичик гуруҳларда ишлашдан ва ниҳоят, барча ўқув гуруҳи иштирокида якун ясашдан иборат.

• 
  Иш жойини танлашга ва тайёрлашга:
  

Гуруҳларда ишлаш мос равишдаги шароитларни талаб қилади. Бу иш қаерда бажарилишини аниқлаб олинг.
Шундай аудитория танлаш лозимки, унда, бир-бирига халақит бермаган ҳолда бир неча гуруҳ ишлаш имкониятига эга бўлсин. Гуруҳларда ишни ташкил қилиш учун, кимё ва информатика кабинетларидаги каби стол ва стуллар полга маҳкамлаб қўйилган аудиториялар тўғри келмайди.
Иш жойининг ўзини тайёрлаб қўйиш ҳам назарда туриши лозим: столлар қуйидаги тартибда жойлаштирилади:
- таълим олувчилар аудиторияда эркин ҳаракат қилиш имкониятига эга бўлиши керак;
- ҳар бир гуруҳ аъзолари, бир-бирини кўрадиган ва эшитадиган даражада жойлашишлари керак;
- зарур ўқув қўлланмаларга барча осон етадиган бўлиши керак;

• 
  Вазифани танлашга ва уни ифодалашга;
  
• 
  Қўйилган таълим мақсадларига мос келадиган вазифаларни танланг;
  
• 
  биз, шуни ҳам ёдда тутишимиз лозимки, ўқув гуруҳларининг таркиби қуйидаги турли хусусиятларга эга ўқувчилардан иборат:
  

- қобилияти бўйича;
- билимлари ва маҳоратининг даражаси бўйича;
- психологик хусусиятлари бўйича: бир хиллари фақат «қистоқ» остида ўқийдилар, бошқалари мустақил ишлашни афзал кўрадилар, айримлари - фаол, мулоқот қилишга тайёр, иккинчилари - пассив ва ўз «қобиғи» га ўралган ва ҳ.к;
- ўқиш стили ва билим олиш усули бўйича: баъзилари маърузани эшитиб, бошқалари эса китоб билан ишлаб ўқув материалини яхшироқ ўзлаштириладилар ва ҳ.к.
Буни эътиборга олган ҳолда, вазифани шундай ифода қилиш керакки, у бир неча қисмларни ўз ичига олсин. Бу эса ўз навбатида ҳар бир таълим олувчига ўзининг имкониятлари ва қобилиятларини, билимлари ва маҳоратларини намоён қилиш, кучли томонларини кўрсатиш имконини беради.
- уни бажаришда гуруҳнинг барча аъзоларини иштирокини таъминлайди.

• 
  ўқув материалларини тайёрлашга:
  

Агар, дарсда турли қўлланмалар ишлатилса, у анча қизиқарли ва самарали бўлади. Уларни тайёрлаб қўйинг ва унумли фойдаланинг.
Шу билан, гуруҳлар учун ёзма йўриқномалар, таълим олувчилар учун эса - индивидуал натижалар карточкаларини тайёрлаб қўйинг.

• 
  Ёзма йўриқномалар. Гуруҳнинг вазифаси ва уни бажариш усулларини тушуниши шунга боғлиқ. Шуни ёдда тутинг, фақат йўриқномани тушунишгина гуруҳлар ичидаги ишни таъминлайди.
  

• 
  Йўриқномага талабалар:
  

- вазифани аниқ ифодалаши керак;
- кутилаётган натижаларни аниқ кўрсатиши керак;
- амалиётда текширилган бўлиши керак: ушбу йўриқномани аввал ўзингиз бажариб кўринг ёки ҳамкасбингиз бажаришини илтимос қилинг;
- ушбу вазифани бажариш бўйича атрофлича ёритилган тавсияларни ўз ичига олиши керак, ваҳоланки, гуруҳ сизнинг ёрдамингизсиз уни бажара олсин;
- ҳар бир таълим олувчи учун тушунарли тилда ёзилган бўлиши керак.