Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги фарғона давлат университети география кафедраси

16-Амалий машғулот:Ҳудудий ишлаб чиқариш мажмуалари ва иқтисодий районлаштириш


Мақсад:Талабаларга Ҳудудий ишлаб чиқариш мажмуалари ва иқтисодий районлаштириш ҳақида умумий тушунчалар бериш.
Топшириқ:1.Ҳудудий ишлаб чиқариш мажмуалари ва иқтисодий районларга тавсиф бериш ва конспект дафтарига ёзиш

1.Республикамизда Сурхон-Шеробод, Бухоро-Навоий, Мирзачўл, Ангрен-Олмалиқ, Қуйи Амударё, қашқадарё ҲИЧМ-лари бўйича ҳам илмий тадқиқот ишлари бажарилган. Гарчи улар тўлалигича амалга оширилмаган бўлсада, бундай ҳудудий иқтисодий сиёсатни бугунги кунда ҳам олиб бориш мақсадга мувофиқдир.

ҲИЧМ-лар ишлаб чиқаришнинг ҳудудий мужассамлашуви (агломерацияси) оқибати экан, улар, энг аввало, саноат корхоналарини жойлаштиришда яққол кўзга ташланади. Чунки саноатнинг ҳудудий ташкил этилиши «нуқтасимон» бўлади. Бу жиҳатдан транспорт турларининг жойланиши ҳам (чизиқсимон) ҳудудий мажмуалар шаклланишига олиб келади. Демак, саноат ва унинг асосида вужудга келувчи шаҳарлар ва йўллар, уларнинг кесишмаси иқтисодий географик хариталарда ўзига хос, ўта мужассамлашган тугун ёки мажмуаларни шакллантиради.
Бундай ҲИЧМ-лар республикамизда анчагина. Масалан, Тошкент вилоятида бевосита Тошкент агломерацияси ҳамда Ангрен-Олмалиқ, ҲИЧМларни ажратиш мумкин. Шунингдек, Бекобод шаҳри ва унинг атрофида ҳам кичикроқ ҳудудий мажмуа шаклланмоқда. Пойтахт агломерациясида саноатнинг турли тармоқлари, жумладан машинасозлик, енгил ва озиқ-овқат, киме, қурилиш материаллари саноати ривожланган. Асосий саноат марказлари Тошкент, Чирчиқ, Янгийўл, Ғазалкент ва бошқалар ҳисобланади.
2.Республика иқтисодиёти тизим-таркиб қоидасига мувофиқ ўзининг ички тузилиши ёки ҳудудий таркибига эга. Бу жиҳатдан мамлакатда мазкур китоб муаллифи томонидан 6 та асосий иқтисодий районлар ажратилган (Солиев, 1998). Улар қуйидагилар:
1.Тошкент иқтисодий райони (Тошкент шаҳри ва Тошкент вилояти);
2.Мирзачўл иқтисодий райони (Жиззах ва Сирдарё вилоятлари);
3.Фарғона иқтисодий райони (Андижон, Наманган ва Фарғона вилоятлари);
4.Зарафшон иқтисодий райони (бухоро, Навоий ва Самарқанд вилоятлари);
5.Жанубий иқтисодий район (Сурхондарё ва қашқадарё вилоятлари);
6.Қуйи Амударё иқтисодий райони (қорақалпоғистон Республикаси ва Хоразм вилояти).

Фойдаланиладиган адабиётлар

1.Солиев А., Қаршибоева Л. Иқтисодий географиянинг назарий ва амалий масалалари.-Т.: Зиё, 1999.

2.Исаченко А.Г. Оптимизация природной среды. М, Мысль, 1980
3.Бабурин В.А., Мазурин Ю.Л. Географические основы управления.-М.: Дело, 2000.
4. Нигматов А.Н. Юсупов Р. Табиий географик комплекслар ва экзоген жараёнлар. Т.;Turon iqbol, 2006
5.. www.Ziyo.net