Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги даврон Қодиров. Диловар Қобилова анъанавий хонандалик

Болалар қўшиқлари
Болаларқўшиқларижанр хусусиятларига кўра турли гуруҳларга ажратилади.Улар:
Бешик қўшиқлари – катталар ҳамиша ўз фарзандларини ўйлаб яшаганлар – меҳнат ва ижод билан шуғулланганлар.Бу жараён уларда бола ва унинг тақдири тўғрисида қайғуриш мажбуриятининг тобора чуқурлашуви тарзида кечиб, талай қўшиқларнинг тўқилишига сабаб бўлган.Айниқса, чақалоқни парвариш этиш масъулияти беҳад катта бўлган.Оналар ана шу мураккаб масъулиятни зиммаларига олганлар, ўткир заковат, тадбиркорлик, беқиёс инсоний меҳрибонлик эвазига ўзлари гоҳо тушуниб, гоҳо тушунмай, “болаларни тарбиялаб, ўстириш билан мамлакатнинг келажак тариҳини ва демак, дунё тариҳини хам тарбиялаб етиштирган”лар. Бу йўлда қўшиқ уларга мададкор бўлган, болаларни қўшиқ билан ухлатганлар, йиғласа куйлаб овутганлар, эркалаганлар, ҳатто қўшиқ билан чақалоққа даҳлдор расм-, русмларни бажарганлар. Шу зайлда аллалар, айтим-олқишлар, овутмачоқлар, эркаламалар, қизиқмачоқларнинг ижод этилишида барча катталар – оталар, бувилар, боболар, амма-ю – холалар қатнашган бўлсалар-да, барибир, оналар етакчи мавқеда турганлар.
Ўз навбатида эркалаш поэзиясига мансуб намуналар ижро мақсади, ўрни ва бола ёш савиясига муносабатига кўра икки гуруҳга ажратилади.⁴
Биринчи гуруҳга мансуб қўшиқлар боланинг бешикдалиги даври билан чамбарчас боғлиқ.Шу важдан уларни бешик қўшиқлари дейилади.
Бола уч ёшга тўлгунигача айтиладиган аллалар -бешик қўшиқлари жанрига мансуб бўлиб, улар маҳаллий услубларга хосдир.
Алла айтиб ухлатаман,
Алла, қўзим, алла,
Қандай сени юпатаман,
Алла, болам, алла.
Иккинчи гуруҳга масуб қўшиқлар бола туғилганидан то 6 – 7 ёшга тўлгунигача ижро этилади. Булар суйиш қўшиқлари бўлиб, эркламалар, овутмачоқлар, қизиқмачоқлардан таркиб топган.Бу қўшиқлар чақалоқни биринчи бор бешикка солаётганда, чақалоқни бешикдан олаётганда, чақалоққа исириқ тутатилаётганда, чақалоқни илк бор чўмилтиаётганда, чақалоқ беш кунлик, тўққиз кунлик бўлганда, чақалоқни биринчи марта таништирганда, бола оёқ чиқарганда, болани той-тойлагандаайтим-олқишлар, болани эркалаганда, болани овутганда, ҳавзак-ҳавзаклар, қизиқмачоқлар айтганда суйиш қўшиқлари ижро этилган.
Шугина жоним, бир жоним,
Бўйнимдаги маржоним.
Худо берди севсин деб,
Олтин бешикка кирсин деб.

Чақалоққа чопонча

Олиб келинг, дадаси,
Ёқасига кўзмунчоқ
Тақиб келинг, дадаси.
Ёқаси мойли бўлсин,
Этаги лойли бўлсин.

Осмондаги ойларни,

Ойна билан тўхтатдим.
Яхши кийган йигитларни
Шу ўғлимга ўхшатдим.