Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги бухоро мухандислик технология институти

Суюқлик-суюқлик хроматографияси. 
Суюқлик-суюқлик хромато- 
графияси моҳияти бўйича газ-суюқлик хроматографиясига яқиндир. Бунда 
ҳам қаттиқ ташувчи юзасида суюқ фаза пардаси ҳосил қилинади ва шундай 
сорбент билан тўлдирилган колонка орқали суюқ эритма ўтказилади. 
Хроматографиянинг 
бу 
тури 
суюқлик-суюқликда 
тақсимланиш 
хроматографияси 
ёки 
соддароқ 
қилиб, 
тақсимланиш 
хроматографияси
дейилади. Қуруқ ташувчи юзасидаги суюқлик қўзғалмас 
суюқ фаза, сорбент орқали ўтадиган эритувчи эса суюқ ҳаракатчан фаза 
деб аталади. Суюқлик-суюқлик хроматографияси колонкада (колонкали 
варианти) ёки қоғозда ўтказилиши (қоғоздаги хроматография) мумкин. 
Қоғозда таксимланиш хроматографияси. 
Қоғозда хроматография-
лашда қўзғалмас суюқ фаза ташувчиси сифатида ўзининг ғовакларида 
анчагина миқдорда суюқликни тутиб тура олувчи қоғознинг махсус 
навлари ишлатилади. Қолонкали вариантдаги сингари бунда ҳам икки 
турдаги қоғоздан: ғовакларида сувни тутиб турадиган гидрофил ва махсус 
йўл билан тайёрланган ҳамда қутбсиз органик суюқликларни тутиб 
турадиган гидрофоб қоғоздан фойдаланилади. 
Қоғозда хроматограммалар олиш усуллари юпқа қатламдаги 
хроматография усулларига ўхшаш бўлади. 
Қоғоздаги 
хроматографиянинг 
муваффақиятли 
қўлланилиши 
тақсимланиш коэффициенти турлича бўлган суюқ фазалар хилининг 
кўплиги ва баъзи бошқа афзалликларидан ташқари ажратилувчи 
аралашмага бир вақтнинг ўзида ёки кетма-кет электр майдонини таъсир 
эттириш 
мумкинлиги 
туфайлидир. 
Бу 
усул 
электрофоретик 
хроматография 
деб аталади. 
Хроматографиялаш электрофорез билан бирга олиб борилганда 
текширилувчи аралашма томчиси томизилган қоғоз тасмасига электролит 
эритмаси шимдирилади ва доимий ток манбаига уланадиган электродлар 
орасига жойлаштирилади. Бир вақтнинг ўзида ҳаракатчан фаза ҳам силжий 
бошлайди. Электрофорез тугагач, қоғозни асбобдан чиқариб қуритилади ва 

---

105 
кўтарилиб 
борувчи 
ёки 
пасаювчи 
хроматография 
усулида 
хроматографиялаш камерасига ўтказилади. Хроматографиялаш тугагандан 
сўнг қоғоз очилтирилади ва миқдорий ҳамда сифат таҳлили ўтказилади. 
Бундай усул таҳлил вақтини анча қисқартиради ва аралашмани таркибий 
қисмларга яхшироқ ажратилишини таъминлайди.