Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги бухоро мухандислик технология институти

Хроматографиялаш қоғози. 
Хроматографиялаш қоғози кимёвий 
тоза ва нейтрал бўлиши, текширилувчи аралашмани ва ҳаракатланувчи 
фазани адсорбиламаслиги, зичлиги бир хил бўлиши ва ҳаракатчан 
фазанннг маълум тезликда силжишини таъминлаши керак. Қоғознинг ички 
тузилиши ва ундаги толаларнинг қандай йўналишда жойлашганлиги 
муҳим аҳамиятга эга. Одатда ишлатилувчи қоғознинг навлари гидрофил 
бўлади қуруқ ҳолатда таркибида 20 -22 % сув бўлади, бу миқдор қўзғалмас 
фаза сифатида сув ишлатиладиган тажрибалар учун етарлидир. Бунда 
ҳаракатчан фаза сифатида сувда эримайдиган суюқликлар ишлатилади. 
Қоғоз хроматографиясида миқдорий аниқланишлар ҳам ЮҚХ даги 
сингари ё хроматографик характеристикалар (хроматограммадаги доғ 
сатҳи ва унинг бўялиш жадалликлиги) бўйича ёки ювиб чиқариш усули 
билан бажарилади. Кўпинча, хроматограмма доғлар сонига қараб бир неча 
алоҳида қисмларга кесиб олинади, ҳар бир доғ тегишли эритувчида 
эритилади ва ажралиб чиққан модда эритмаси мос келувчи (фотометрик, 
полярографик ва бошқа.) усул билан аниқланади. 
Газ хроматографияси таҳлил усули. 
Ҳозирги пайтда энг муҳим 
хромотагрофия усуллари газ-қаттик модда храмотаграфияси, газ-
адсорбцион хромотаграфия (ГАХ, бунда қўзғалмас фаза сифатида қаттиқ 
адсорбент ишлатилади) ва газ-суюқлик хромотаграфиясидир (ГСХ, бунда 
қаттиқ сорбент доначалари юзасидаги суюқлик пардаси қўзғалмас фаза 
бўлади).
Газ хромотаграфиясида текширилувчи аралашманинг таркибий 
қисмлари (компонентлари) газ фаза билан қаттиқ ёки суюқ фазалар 

---

106 
орасида тақсимланади. Газ хроматографиясида ҳаракатчан фазани газ ёки 
буғ ташкил қилади.
 
 
2.7-расм. Газ хроматографияси схемаси. 
1-ташувчи газнинг доимий оқим манбаи, 2-газ оқими ростлагичи, 3-