Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги бухоро муҳандислик-технология институти

1. Умумий ўқув мақсадлари. 
Ўқув мақсадлари муайян таълим 
жараѐни якунида таълим олувчи томонидан ўзлаштирилиши, янги ҳосил 
қилиниши лозим бўлган билим, ҳатти-ҳаракат билан боғлиқ бўлган амалий 
топшириқни уддалай олиш маҳорати, шахсий фазилатлар ва хулқни 
белгилайди.
Ҳар бир фаннинг ўқув мақсадлари тўғри белгиланиши муҳим аҳамиятга 
эга.
 
Умумий ўқув мақсадларнинг мазмуни йўналтирувчи мақсадлардан келиб 
чиқиб белгиланади. Умумий ўқув мақсадлари йўналтирувчи мақсадларни
аниқлаштиради. Умумий ўқув мақсадлари таълим олувчи муайян махсус фан 
бўйича эгаллаши лозим бўлган билим, кўникма, малака ҳақида умумий 
тасаввурни беради. 
2. Машғулотларни ташкил этиш шакллари.
Ўқувчиларнинг 
мустақил ва ижодий ишлаш фаолиятларини 
ривожлантиришга йўналтирилган машғулотлар кичик гуруҳларда ва 
индивидуал шаклда олиб борилиши лозим. Индивидуал шакл асосан ижодий 
топшириқларни бажаришга йўналтирилади. Ҳар бир ўқувчи ўзининг 
индивидуал хусусиятларига эгаки, бу унинг ўқув фаолиятига катта таъсир
этади. Педагогнинг бу хусусиятларни ўрганиши ва инобатга олиши ўқитиш 

---

46 
сифатини ошириш ва ҳар бир ўқувчининг ижодий қобилиятларини 
ривожлантириш учун шароит яратади. 
Педагог ўқувчиларнинг дарслардаги ва ишлаб чиқариш таълими 
вақтида устахоналардаги ишини, уй вазифаларини бажаришини кузатади, 
уларнинг билими, ѐзма ишлари ва ижодий иш сифатида тайѐрлаган 
буюмларини текширади, маслаҳатларда ва дарсдан ташқари вақтларда улар 
билан ишлайди. Ўқувчининг кучли ва ожиз томонини билиб олишга, унинг 
қизиқишлари, тафаккури, нутқи, хотираси, диққати, хаѐлига хос бўлган 
хусусиятларни ўрганишга, унинг характери ва иродавий сифатларини яхши 
билиб олишга ҳаракат қилади, уларнинг ҳаѐтий ва меҳнат тажрибаларини, 
коллежга келишдан олдинги фаолияти хусусиятларини ўрганади. 
Бугунги кунда махсус фанлар ўқитиш жараѐнида кичик гуруҳ бўлиб 
ишлаш шаклининг аҳамияти тобора ошиб бормоқда. Махсус фанлар бўйича 
назарий билимларни беришда ва амалий машғулотларни ўтказишда
ўқувчилар бир неча кичикроқ ўқув гуруҳларига тақсимланади ва бу гуруҳлар 
мустақил ишлайдилар. Кичик гуруҳларнинг иш натижалари кейинроқ бутун 
гуруҳ доирасида муҳокама қилиниши мумкин. 
Кичик гуруҳларда ишлаш махсус билимлар билан бир қаторда амалий 
кўникмалар ўрганилиши керак бўлганда, шунингдек ўқувчиларда мустақил 
ишлаш қобилиятларини ривожлантириш учун қўлланилади. Бир нечта 
ўқувчилар биргаликда ишлаган пайтда, уларнинг шахсий хусусиятлари ва 
характерлари орасида ўзаро ҳамкорлик вужудга келади.
Гуруҳли бўлиб ишлашда иккита ҳолат фарқланади: 
-
бир хил мавзуда олиб бориладиган гуруҳ иши; 
-
ҳар хил мавзуда олиб бориладиган гуруҳ иши 
Бир хил мавзуда олиб бориладиган гурух ишида бир неча гуруҳларга бир 
хил топшириқлар берилади. Топшириқ ва машқларни ечиш шароитлари ҳам 
бир хил бўлади. Шундай қилиб ҳар хил ечимлар гуруҳ иши тугаганидан сўнг 
бир-бири билан таққосланиши мумкин. Кўпинча бундай ҳолларда рақобат 
ҳолати юзага келади. Ечим топилиши вақтида эса рақибликка ўхшаш 

---

47 
ҳолатлар вужудга келади. Бу ерда муҳим нарса шуки, гуруҳлардаги 
ўқувчиларнинг билим ва кўникмалари имкон қадар бир хил бўлиши керак. 
Ҳар хил мавзуда олиб бориладиган гуруҳ ишида бериладиган иш 
топшириғи бир неча қисмларга бўлинади. Фақат бу қисмлар 
бирлаштирилгандагина топшириқнинг мазмуни аниқ кўринади. 
Ҳар бир гуруҳ бу ҳолда қисман топшириқ олади ва мустақил равишда 
унинг устида ишлайди. 
Бундай ѐндашувда бир гуруҳ ўқувчилари фақат ўзларига берилган 
топшириқларни билишади холос, яъни бошқа гуруҳлар ишлари ҳақида 
деярли хабарлари бўлмайди. Шунинг учун ҳам натижалар қисман 
бирлаштирилиши зарур. 
Кичик гуруҳларда ишлашда берилган топшириқлар пухталик билан 
ўйлаб чиқилган бўлиши керак, чунки уларда ўқувчилар орасида мулоқот ва 
ҳамкорлик қобилиятини ривожлантириш каби мақсадлар бор. Гуруҳий иш 
учун қуйидаги ўқитиш шакллари мос келади: 
1)
Устахона шаклидаги гуруҳий иш: 
Устахонада бажариладиган амалий машғулот доирасидаги вазиятга 
ўхшаш келажак фаолият бўйича сценарийлар ва муаммолар ишлаб чиқилади. 
Бунинг учун долзарб муаммолар ўрганиб чиқилиши керак. Бу муаммолар 
ўқувчиларнинг дастлабки билимлар даражасини инобатга олган ҳолда ва 
ижодий фикрлаш билан боғлиқ ҳолда ўқувчиларни ечимларга ундашлари 
керак. 
2)
«Режа ўйини» шаклидаги гуруҳий иш: 
«Режа ўйинлари» белгиланган вазиятда турли хил ечимларни синаб кўриш 
имконини беради. Ўқувчилар бунда муаммога бўлган ҳар хил таъсирлар 
натижага қандай таъсир қилишини ўрганади. Бунинг учун сабаб ва оқибат 
бир-бири билан боғлиқ равишда кўрилиши керак. Ўқувчилар ўйин жараѐнида 
ўзаро рақобат муносабатида бўладилар. 
3)
Лойиҳа шаклидаги гуруҳий иш: 

---

48 
Лойиҳавий иш бир лойиҳани аник белгиланган чегара доирасида ишлаб 
чиқишни талаб қилади. Лойиҳа шаклидаги гуруҳий иш жуда ҳам катта 
аҳамиятга эга, чунки бунда вазифалар топшириқлар мажмуаси бўйича аниқ 
тақсимланиши керак бўлади.