Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги бухоро муҳандислик-технология институти

4. Фаол таълим усуллари. 
Ўқитиш жараѐнида ўқувчиларни фаоллаштириш
– шуни назарда 
тутадики, бунда ўқувчилар илмий билимларни ҳамда уларни амалда қўллаш 
усулларини онгли ва фаол эгаллаб оладиган, уларда ижодий ташаббускорлик 
ва ўқув фаолиятида мустакиллик, тафаккур, нутқ ривожланади. 
Ўқувчиларнинг фаоллиги уларнинг ўқув материални эгаллаб олишида 
ўқув хонасида, лабораторияда, устахона ҳамда ишлаб чиқариш шароитларида
топшириқларни бажаришдаги ҳаракатларида намоѐн бўлади. Фаоллилик 
ўқувчиларнинг 
ўқув 
ва 
меҳнат 
фаолиятидаги 
мустақиллигини 
ривожлантириш билан мустаҳкам боғланган. 
Ўқув ишлаб чиқариш ишларини бажаришда фаоллик яъни фикрий, 
онгли равишдаги ижодий фаоллик мухим ахамиятга эга. У ўқувчиларда ўз 
харакатларини кўрсатилган намуна билан мос равишда онгли равишда 
тузатишларида, ижобий натижаларга олиб келувчи фаолият усулларини 
мустақил танлашларида, ўз меҳнатларини режалаштириш, хатоларни тахлил 
килиш ва тузатишда намоѐн бўлади. Ишлаб чиқаришда ўқувчиларнинг 
фаоллиги – бу уларнинг машина, агрегат, қурилма ишининг ташқи белгилари 
бўйича ички жараѐнларни тасаввур қилишлари ва ушбу белгиларининг 
таҳлили асосида зарурий ҳолларда уни ростлаш бўйича мақсадга мувофиқ 
қарорлар қабул қилиш қобилиятидир. 

---

50 
Фаол усулларини танлаш биринчидан, дарсдан кўзда тутилган ўқув 
мақсадларига боғлиқ. Масалан, агар дарснинг мақсади янги билимларни 
эгаллашдан иборат бўлса, ўқитувчи бу билимларни ўзи баѐн қилади ѐки 
ўқувчиларнинг ўқув адабиѐтлари ѐки бошқа материаллар билан мустақил 
ишлашини ташкил қилади.
Иккинчидан, таълим усулларини танлаш ўрганиладиган фаннинг
мазмуни ва дарснинг аниқ ўқув материалига боғлиқ бўлади. Бир 
машғулотнинг ўзида бир нечта фаол усуллар қўлланилиши мумкин. 
Учинчидан, ўқувчиларнинг илгариги тайѐргарлик даражасига ва 
шахсий тажрибасига боғлиқ. Агар янги ўқув материали ўқувчиларга 
бутунлай нотаниш бўлса, ўқитувчи буни ўзи баѐн қилади, буни дидактик 
воситалар ва тажрибаларни кўрсатиш билан қўшиб олиб боради. 
Таълим олувчиларнинг билим олиш, мустақил ишлаш ва ижодкорлик 
қобилиятларини ривожлантириш, уларнинг онгли фаоллиги, мустақиллиги ва 
ижодкорлигини, 
ўқув 
билиш 
фаолияти 
натижасининг 
сифатини 
характерлайди.
Фаоллик - таълим шароитида ўзлаштирилган назарий билим ва амалий 
иш-ҳаракат усулларини турли ишлаб чиқариш вазиятларида қўлланишга 
имкон беради.