Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги бухоро муаҳндислик-технология институти

СИНТЕТИК ЁҚИЛҒИЛАР ОЛИШ ЖАРАЁНИНИНГ ИЛМИЙ АСОСЛАРИ 
Синтетик дизел ѐқилғиси ўзининг асосий кўрсатгичлари бўйича нефт 
фракциясидан олинган дизел ѐқилғисидан юқори туради: 
- цетанлар сони 75 тадан кўп пунктлар бўйича 55 талик анъанавий дизел 
ѐқилғисига қарши; 
- толиароматик углеводородларнинг таркиби 0,1 % - қарши 6 га; 
- олтингугурт миқдори О га қарши 50 га; 
- зичлиги 765 кг/м
3
қарши 835 га. 
Ўзбекистон Республикаси шароитти атмосферага қўйиб юбориладиган 
катта миқдордаги газлардан синтетик суюқ ѐқилғисини самарали олиш 
имкониятининг 
мавжудлиги, 
иккинчидан 
атмосфера 
ҳавосининг 
мусаффолиги сақлаб қолинади. 
Ўзбекистон Республикасида синтетик суюқлик ишлаб чиқариш бўйича 
амалий қадам қўйилган. Жумладан 2012 йилда Жанубий Африка 
Республикаси нинг ―Сасол‖ компанияси ва Малайзиянинг ―Петронас‖ 
корпорацияси билан ҳамкорликда қиймати 4 миллиард доллардан зиѐд 
бўлган тозаланган метан гази асосида синтетик суюқ ѐқилғи ишлаб чиқариш 
бўйича истиқболга эга бўлган йирик лойиҳани амалга ошириш ишлари 
бошланган. 
Ушбу лойиҳа асосида барпо этиладиган завод дунѐдаги энг йирик 
бўлиб, у синтетик ѐқилғи–суюлтирилган газ, авиакеросинир ва ―премиум 
класс‖ тоифасидаги, яъни ―евро-4‖ стандартидан кам бўлмаган дезиль 
ѐқилғисини ишлаб чиқаради. Юқоридаги жадвалдаги маълумотлардан 
куриниб турибдики, сарфланадиган маблағ 18 та синтетик ѐқилғи ишлаб 
чиқарадиган 
заводлардан 
энг 
юқориси 
ҳисобланади 
ҳамда 
республикамизнинг ѐқилғи энергетик ресурсларига бўлган эҳтиѐжни тўлиқ 
таъминлайди.
GTL жараѐнларини истиқболли ривожлантириш ва ишлаб чиқаришга 
тадбиқ қилиш бўйича қуйидаги хулосаларни бериш мумкин. 

---

СИНТЕТИК ЁҚИЛҒИЛАР ОЛИШ ЖАРАЁНИНИНГ ИЛМИЙ АСОСЛАРИ 
- 2012-2020 йиллар даврида нефт қазиб олиш кўрсатгичини пасайиши 
ҳамда бир вақтда мотор ѐқилғисига бўлган талабнинг ошиши; 
- экологик муаммо масалаларини ечимини топиш учун мотор ѐқилғисига 
нисбатан талабнинг қаттиқ қўйилиши; 
- узоқда жойлашган қийин бориладиган табиий газ конларида, транспорт 
инфратузилмасидан ҳоли бўлган ва истеъмол туманидан узоқдаги 
жойларда ишлатиш; 
- GTL технологиядан фойдаланиш мумкин бўлган кам дебитли ва паст 
босимли табиий газ конларида кичик тоннажли корхоналарни 
жойлаштириш; 
- ўзи орқали хом нефтни катта миқдорда олиб чиқиб кетадиган конларда 
йўлдош нефт газини утилизация қилиш истеъмоли сифатида 
фойдаланиш мумкин. 
Синтетик суюқлик ѐқилғисини олиш технологияси ва суюқлик 
маҳсулотларининг қўлланилиш соҳаси, табиий газни конверсия қилиб суюқ-
синтетик маҳсулот оладиган корхоналар ҳақида ҳамда шу соҳа бўйича 
Ўзбекистон Республикасида олиб борилаѐтган ишлар тўғрисидаги 
маълумотлар келтирилган.