Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги қарши муҳандислик иқтисодиёт

Газопроводларда гидратларнинг ҳосил бўлиши ва уларни бартараф 
қилиш.
Кон ва магистрал газопроводлардаги гидрат ётқизиқларига қарши кураш 
усуллари – қудуқларникига ўхшаш. Гидрат ҳосил бўлишини ингибиторларни 
ишга тушириш ва шлейфларни теплоизоляциялаш йўли билан огоҳлантириш 
мумкин. Агар, шлейф теплоизоляциясининг қалинлиги 0,5 см ва қудуқ дебити 
ўртача 3 млн. м
3
/сут бўлганда узунлиги 3 км гача, қудуқ дебити 1 млн.м
3
/сут 
бўлганда эса узунлиги 2 км гача гидратсиз иш режимини ташкил қилиш 
мумкин. 
Қудуқларни ўрнатишда гидратларни ҳосил бўлишига қарши курашиш 
учун уларга қудуқ деворларидаги ёпишишининг олдини олиш усуллари 
қўлланилади. Бу мақсадда газ оқимларига юза-актив моддалар (ПАВ), 

---

конденсат ёки нефтъ маҳсулотлари қўшилади. Бунинг натижасида қувур 
деворларида гидрофоб пардалар ҳосил бўлади ва бўшоқ гидратлар эса газ 
оқимида енгил ташилади. Юза-актив моддалар (ПАВ) билан юзаларни суюқлик 
ва юпқа қатламчали қаттиқ моддалар билан қопланиши гидратнинг қувур 
деворларига бўлган таъсирини кескин камайтиради. 
Гидратнинг сувли эритмалари деворларга ёпишмайди. Сувда эрувчан 
юза-актив моддалар (ПАВ)-ОП-7, ОП-10, ОП-20 ва ИНХП-9 дан мусбат 
(положительный) ҳарорат шароитларида фойдаланиш мумкин. Нефтдаги 
эрувчан юза-актив моддалардан ОП-4 энг яхши эмульгатор ҳисобланади. 1 л 
нефтъ маҳсулотига (лигроин, керосин, дизел ёқилғиси, конденсат) 10; 12,7 ва 6 
га қўшилганда ОП-4 гидратнинг қувур деворга ёпишишининг олди олинади. 
Одатда, 15-20% ли соляр мойидан ташкил топган қоришма ва 80-85% ли 
барқарор конденсат қувур юзасида гидрат ётқизиғининг ҳосил бўлишини 
олдини олади. Бундай қоришмаларнинг сарфи 1000 м
3 
гача 5-6л тўғри келади. 
Фаввора арматурасида, йиғиш системасида, газ транспортида 
гидратларнинг ҳосил бўлишини огоҳлантириш қўйидаги усуллар орқали амалга 
оширилади. Айрим участка ва бўғин (узел)ларни қиздириш; газ оқимига 
антигидратли ингибитор (матанола, кальций хлорли эритма, диэтиленгликол) 
қўшиш; газ ҳароратини пасайтирувчи кескин босим ўзгаришини бартараф 
қилиш; йиғиш системасидаги, газ транспортидаги тўпланган суюқликларни 
конденсат йиғгич ва дренаж патрубаси орқали чиқариш; газопроводларда 
гидрат кристали ҳосил бўлиши мумкин бўлган жойларни оқилона ва бошқа 
ифлосликлардан тозалаш.