Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги қарши муҳандислик иқтисодиёт

Табиий газ гидратларининг ҳосил бўлишини огоҳлантириш ва
уларга қарши кураш. 
Гидратларнинг ҳосил бўлишини огоҳлантириш бир неча усулларда 
амалга оширилади. 
Газларни қиздириш. 
Бу усул гидратлар ҳосил бўлишининг олдини олишга ва ҳосил бўлган 
гидратларни бартараф қилишга мўлжалланган. Газни қиздириш аланга (олов), 
иссиқ сув, пар ёки газ тутуни билан амалга ошириш мумкин. Оловли қиздириш 
рационал эмас. Чунки у трубопровод арматура, аппаратларнинг изоляциясига 
зарар етказиши ва айрим ҳолларда ёнғин чиқариши мумкин. 
Газни қуритиш. 
Газни қуритиш учун маҳсус реагент-қуритгич қўлланилади. У газдан 
намликнинг бир қисмини ўзига шимади, кейин унда намликнинг миқдори 
камаяди. Одатда, газни қуритиш ҳарорати газопроводдаги мумкин бўлган 
минимал ҳароратдан 5-6
0
С паст бўлади. 
Бу усуллар газ қудуқларида қўлланилмайди. Магистрал газопровод 
станциясидаги газларни қуритишда фойдаланилади. 
Босимни кескин пасайтириш. 
Бу усул йиғиш системасида, газ ташиш (транспорт)да кудуқни синашда 
гидрат тиқини ҳосил бўлганда ва гидрат ҳосил бўлишини огоҳлантиришда 
қўлланилади. Системаларда босимнинг кескин пасайиши гидратнинг 
парчаланишига олиб келади. Кейин улар газопровод ва тозалаш 
аппаратларининг тармоғи орқали атмосферага чиқарилади. Бу усул ҳалокатли 

---

ҳисобланади Чунки, у қудуқлар учун белгиланган иш режимининг бузилиши 
билан боғлиқ. 
Гидрат тиқинларини бартараф қилиш усуллари. 
Гидрат тиқинларини бартараф қилишда бир неча усуллар қўлланилади: 
а) Босимни пасайтириш йўли билан гидрат тиқинларини бартараф 
қилиш. Бу усул асосида гидратнинг барқарорлик ҳолати бузилади ва улар тез 
парчаланади. Босимни пасайтириш уч хил йўл билан амалга оширилади: 
- тиқин ҳосил бўлган участка газопроводи тўхтатилади ва унинг икки 
томонидан свеча орқари газ чиқарилади; 
- кран бир томонидан беркитилади. Кейин тиқин ва беркитилмаган кран 
орасидаги газ атмосферага чиқарилади; 
- гидратлар парчалангандан кейин қўйидагилар ҳисобга олинади. Суюқ 
углеводородларнинг тозаланадиган участкага тўпланишининг имкони борлиги, 
ҳароратнинг кескин пасайиши натижасида қайтадан туз гидрати тиқинининг 
ҳосил бўлиши. 
б) 
Иситиш 
йўли 
билан 
табиий 
ва 
суюлтирилган 
газ 
трубопроводларидаги тиқинларни бартараф қилиш. Бу усул орқали 
ҳароратнинг гидрат ҳосил бўлиш барқарор ҳароратига нисбатан оширилиши 
уларнинг парчаланишига олиб келади. Гидрат ва металл контактидаги 
ҳароратлар 30-40
0
С оширилса гидратлар.