Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги қарши муҳандислик иқтисодиёт

ҳарактеристикаси. 
Режа: 
2.1. Маҳсулдор қатламни тоғ жинсининг гранулометрик таркиби; 
2.2. Жинсларни ғоваклиги ва солиштирма юзаси; 
2.3. Тоғ жинсларини ўтказувчанлиги;
 
Нефтъ газ уюмини ҳар бир маҳсулдор қатлами, бир неча катталиклар 
билан ҳарактерланади. Бу катталикларни билиш нефтъ ва газ заҳирасини 
аниқлаш, уни олиниш миқдорини ҳисоблаш, суюқлик дебитини баҳолаш, 
қудуқни (эксплутация) ишлатиш даврида коллекторларни емирилишдан 
сақлаш учун оптимал фильтрларни танлаш ва бошқа қатор муҳим вазифаларни 
бажаришда муҳим рол ўйнайди. Бурғиловчилар бу катталикларни билиши 
зарур. Чунки улар маҳсулдор қатламни бурғилаб ўтишда ювувчи суюқликни 
таркиби ва хоссасини аниқ танлаб олиши, қудуқни остки қисми 
конструкциясини танлаш, шунингдек қатламни қудуқ стволи атрофи бўйлаб 
ифлосланишини олдиндан кўра билиш ва ўз вақтида ифлосланишни тўлиқ 
бартараф этиш, имконияти бўлмаса ифлосланишни минимум даражага 
тушириш билимига эга бўлишини тақозо этади. 
2.1. Маҳсулдор қатламни тоғ-жинсини гранулометрик таркиби. 
Нефтъ ва газ тоғ жинслари коллекторларининг ғовак ва ёриқларида 
жойлашган бўлади. Агар тоғ жинслари коллекторлари турли шаклдаги 
цементлашган ((песчаник) қумтош) ёки ўзаро цементлашмаган (қум) ва 
суюқлик (нефтъ, газ, сув) бундай жинслар ғовакларини тўлдириб турса, бундай 
тоғ жинси коллектори 
ГРАНУЛЯР 
деб аталади. («Грунуло»-донадор). 
Агар суюқликлар асосан фақат ёриқ жинсларда жойлашган бўлса, бундай 
коллекторлар ёрик коллекторлар дейилади. Тоғ жинсларни гранулометрик 
таркибидан жинсни ғоваклиги, ўтказувчанлиги, солиштирма юзаси, капилярлик 
хоссаси ва бошқа ҳарактеристикалари аниқланади. 
Жинсни гранулометрик таркибини ғалвирли ва седиментометрик таҳлил 
ёрдамида аниқланади. Ғалвирли ва седиментометрик таҳлилдан олинган 
натижалар одатда графикка жами гранулометрик тартиб ёки жинс зарраларини 
катталиклари бўйича қўйилади. Абцисса ўқи бўйича бу графикларга диаметр 
ёки зарранинг логарифм диаметри ёзилади: ордината ўқи бўйича биринчи 
графикка анализ учун олинган (1-расм) жами диаметрли заррачаларни 
оғирлигини умумий тортилган массани фоизи кўринишида ёзилади: иккинчи 
графикка эса умумий тортилган массасининг фоиз ҳисобидаги берилган 
размерли заррачалари киритилади. 

---