Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги қарши давлат университети

Тақир индикатори. Тақир сўзи орографик термин сифатида тупроқ устки қатламини лой босиши ёки тупроқ таркиби шўрланиб қолиши натижасида ўсимлик ўсмайдиган, қаттиқ кесак кўчкиси босган, қаттиқ гил лойли жой тушунчасини ифодалайди². Шу маъно хусусиятлари асосида оронимик индикатор сифатида жой номлари таркибида учрайди: Тақир, Каттатақир, Кичиктақир, Қизилтақир ( До., баландликлар).
Тепа//тува индикатори. Бу сўз термин сифатида усти гумбаз шаклидаги, ёнбағирлари қия, дўнг, баланд бўлган орографик объект турини ифодалайди. Нисбий баландлиги 200 м дан ошмайди. Жанубий Ўзбекистоннинг айрим шеваларида тева, тўба, тува³; хоразм шевасида тоба, дапа шаклларида қўлланади⁴. Бу индикатор бошқа туркий тилларда ҳам шу маънода қўлланади. Жумладан, олтой тилида тобе, бошқирд тилида туба, туркман тилида депе, қорақалпоқ тилида тобе шаклларига эга. Ўзбек тилининг изоҳли луғатида тепа сўзининг саккиз маъноси берилган. Шундан фақат иккитаси бевосита орографик тушунчани ифодалаши билан характерли: тепа – Ер сатҳидан баланд, дўнг жой; тепалик, баландлик; тепа – кўп миқдорда уйилган нарсалардан ҳосил бўлган баландлик, дўнглик¹.
Бу сўз ва унинг фонетик вариантлари индикатор сифатида жой номлари таркибида кўп учрайди: Баринтепа, Барсағонтепа, Бозортепа, Етимтепа, Бағиштўба, Теват ва ҳ.к.
Тош индикатори. Тош I 1. Яхлит масса ёки бўлак-бўлак ҳолда учрайдиган, сув кор қилмайдиган, қаттиқ, мўрт тоғ жинсларининг умумий номи². Бу сўз оронимияда индикатор вазифасида қўлланилиб, тош, ёлғиз тош маъноларидан ташқари “тоғ, баландлик, қоя, чўққи” маъноларини ҳам ифодалайди. Жумладан, Келитош (майдон), Келинтош (баландлик), Кўҳтош
(тоғ тизмаси), Мўлатош (До., жой), Одамтош (До., чўққи), Туятош (Шс., баландлик).
Тоқча//такча индикатори. Бу сўз орографик термин сифатида “тоғнинг уст, юқори қисмидаги ҳажми кичик текис майдонча” тушунчасини ифодалайди. Унга юқори, қуйи, паст сўзлари қўшилиб, объектнинг жойлашган ўрнини кўрсатади. Шу шакл ва маъноси билан оронимлар таркибиди индикатор сифатида иштирок этади: Юқоритакча (Қм., баландлик), Пасттакча (Қм., баландлик).