Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги қарши давлат университети

Ховар индикатори. Ховар - орографик термин ҳисобланиб, оронимлар таркибида индикатор сифатида қўлланади. У Қашқадарё қипчоқ шеваларида адир ва тоғ этакларидаги кичик текис жой, сайхон ер, адирлардаги ясси жой, майдон тушунчасини ифодалайди. Шу маъноси билан оронимлар ясайди: Каттаховар (Чр., текислик), Кичикховар (яйлов), Пўстакховар (Ос., атрофи баландлик билан ўралган текислик).
Чағат индикатори. Чағат - орографик термин ҳисобланиб, ўсимликлардан холи бўлган қуёшли ёнбағирлар, қиялик, тошли жой тушунчасини ифодалайди. Қипчоқ шеваларидаги чағал ҳам шу маънода қўлланади. Қирғиз тилида чағат сўзи бу маънолари билан бирга “кунгай томон” маъносини ҳам ифодалайди¹. Оронимик индикатор сифатида жой номлари таркибида учрайди: Қизилчағат, Қорақўлчағат. Қиёсланг: қозоқча шакат - “ўтлар билан кам қопланган тошли ва қўрғошинсимон тупроқли жой”². Бу сўз Жанубий Ўзбекистонда Кўкчағат (Кс., Қўнғиртоғдаги карьер, жой) оронимида учрайди.
Чағил//чағал индикатори. Чағил//чағал - орографик термин сифатида қурумнинг турли кўринишларини ифодалайди. Унинг қозоқча варианти - шағил. У Ақшағил топонимида учрайди. Қозоғистонинг кўпгина туманларида шағил “ўсимликлар билан тўла ёки ярим ёпилган қумли баландлик” маъносида қўлланади. Шунингдек, Марказий Қозоғистонда “кварц билан қопланган тепалар” тушунчасини ҳам ифодалайди³. Ўғиз-қипчоқ тилларида чағил⁴, қирғиз тилида шағил «шағал тош”. Нафасовнинг фикрича чағал, чағатнинг генезиси бир; чағал – бирликда, чағат – кўпликда⁵. Юқори Қашқадарё шевасида чағал, чағат – тоғ бағрида юзаси майда тош билан қопланган жой. Жанубий Ўзбекистонда бу индикатордан шаклланган оронимларни кўриш мумкин: Оқчағал (Чр., адир), Оқчағал (Кт., тоғ тизмаси).
Чов индикатори. Чов - маҳаллий шевага хос орографик атама бўлиб, у “жарлик, чуқурлик” маъноларини ифодалайди. Қашқадарёнинг тоғли ҳудудлар аҳолиси нутқида човли сўзи – “жарли, чуқур жой” маъноларида қўлланади. У шу маъно хусусияти билан жой номлари ясалишига хизмат қилган: Човди (Бс., тоғ), Човлибулоқ (Қм., булоқ).