Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги алишер навоий номидаги тошкент давлат ўзбек

Манғитлик, Урганчлик, Қиличбойлик номларида мансублик, тегишлилик 
маънолари мавжуд. Овул, маҳалла, қишлоқ, шаҳар кишиларининг нукуслик, 
қиличбойлик, дўрмонлик қишлоғидан эканлиги англашилади.
Маълумки, -ли топоформантли ойконимларнинг барчасини яқин давр 
ичида яратилган дейиш нотўғри. Чунки уларнинг кўпчилиги бундан бир неча 
асрлар муқаддам пайдо бўлган. Улар дастлаб –лик, -лиқ топоформантлари 
билан ясалган бўлса, кейинчалик вақтлар ўтиши билан оғзаки нутқда –ли 
топоформанти билан шаклланганлиги кузатилади. 
-лоқ топоформанти билан ясалган топонимлар –лоқ қўшимчали ясама 
сўзлар билан баъзан алмаштириб юборилади: Тошлоқ (туман номи), тошлоқ 
– тоши кўп ер, апеллятив лексика намунаси. 
Бу формант ҳозирги ўзбек адабий тилида «от ўзакларига қўшилиб, 
ундан англашиладиган предметнинг кўплигини, шу билан бирга ўрин-жой 
маъносини билдирувчи» ясовчи восита шакли ҳисобланади.
2
А. Ғуломов 
1
Севортян С. Аффиксь именного словообразования. -Москва, Наука, 1974. -с.20.
2
Ғуломов А. Ҳозирги замон ўзбек тили. -Тошкент,1957. 336-бет.

---

30 
ўрин-жой билдирувчи –лоқ қўшимчасининг ўзбек тилида қадимдан 
мавжудлигини ва унинг – лиқ варианти борлигини уқтиради
1
. Баъзи 
адабиётларда –лоқ аффиксининг ўрин-жой оти ясовчи шакли эканлиги 
кўрсатилмаган
2
. Тўғри, Ўзбекистон ойконимиясида бу ойконимик формант 
жой номларини ясовчи махсус элементлардан бири саналади. Ўрганилаётган 
ҳудуд ойконимиясида –лоқ ойконимик формантли жой номлари 
қуйидагилардан иборат: Қумлоқ, Тошлоқ,
-чи қўшимчаси билан ясалган ойконимлар ўрганилаётган ҳудуд 
ойконимиясида аҳоли пунктлари (овул, маҳалла, посёлка, қишлоқ) ва улар 
атрофларидаги айрим объектларнинг номларида учрайди. Ушбу ойконимик 
формантнинг омоними бўлган -чи қўшимчаси ҳозирги ўзбек адабий тилида 
энг сермаҳсул қўшимча
3
. -чи қўшимчали сўзлар тилда авваломбор касб-
ҳунар номи, лақаб кабилар номларини ясовчи восита тарзида пайдо бўлади.
Бу сўзлар турли ижтимоий ҳамда лингвистик омилларга биноан атоқли 
отларга айланиб, ойконимларни шакллантирган. Ҳар қандай сўз ном 
бўлавермайди. Ономастик лексика таркибидаги сўзлар номланиш жараёнида 
ижтимоий ва иқтисодий, маданий ва маърифий эҳтиёжларни қоплаш, 
қондириш учун ойконимик объектларни номлайди: апеллятив сўзлар >
ономастик лексика  сатҳи > ономастик лексика + ойконимик объектга ном 
бериш эҳтиёжи   > ойконимик объект номланади   > ном шаклланади (ном). 
Танланган сўз ойконимга айланиш жараёнида –чи ойконимик 
формантини қабул эта олмайди. Мисоллар: Портловчи (Беруний т. о.), 
Тўқувчи (Амударё т. Манғит ш. кўча), Уйчи (Беруний т. о., этноой.),