Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги абу райхон беруний номидаги

4.1. Нефть ва нефть маҳсулотларининг физик хоссалари
Нефть фракцияларининг қайнаш ҳароратлари

Нефть ва унинг фракциялари индивидуал моддалар эмас, балки турли углеводородлар ва уларни бирикмаларининг мураккаб аралашмаси бўлганлиги боис, нефть фракциялари белгиланган ҳароратда эмас, балки ҳароратлар оралиғида қайнайди. Шунга кўра ҳисоблашларда ўртача қайнаш ҳарорати тушунчасидан фойдаланадилар. Ўртачалаштириш услубига қараб қуйидаги қайнаш ҳароратларини фарқлайдилар: ўртача-хажмий (t_{ўр.хажм}), ўртача-молекуляр (t_ўр.мол.), ўртача массавий (t_{ўр.масс.}), ўртача-кубик (t_ўр.куб.), ва ўртача-ўрталаштирилган (t_ўр.ўр.). Ушбу қайнаш ҳароратларининг қийматлари қуйидаги тенгламалардан аниқланиши мумкин:

ўртача-ҳажмий қайнаш ҳарорати

ўртача-массавий қайнаш ҳарорати

ўртача-молекуляр қайнаш ҳарорати

бу ерда
ўртача-кубик қайнаш ҳарорати

ўртача-ўрталаштирилган қайнаш ҳарорати

бу ерда G₁, G₂, …, G_n – айрим фракциялар массалари (ёки % (масс.)); V₁, V₂, V_n – айрим фракция (ёки % (хажмий.)); N₁, N₂, N_n – айрим фракциялар моллари (ёки % (мол.)); M_i– айрим фракциялар молекуляр массаси; t₁, t₂, t_n, t_i – фракциялар қайнаш ҳароратлари ўртача арифметик қийматлари, ⁰C; х_i – тор фракциялар миқдори, молли улушларда; компонентнинг ҳажмий улуши.
Ўртача-ҳажмий қайнаш ҳарорати (t_{ўр.хажм.}) ГОСТ бўйича ҳайдаш маълумотларидан қуйидагича оддий аниқланади:

Ҳажмий ҳайдаш эгри чизиғи йўқлигида t_{ўр.хажм.} ни фракцияни 50% ини қайнаб чиқиш ҳароратига тенг ҳарорат деб тахминан баҳолаб, ҳақиқий қайнаш ҳарорати эгри чизиғидан фойдаланиш мумкин. Тор фракциялар учун t_{ўр.хажм.} ни фракциянинг бошланғич ва охирги қайнаш ҳароратларининг ўртача арифметик қиймати сифатида аниқлаш мумкин. Характеристик қайнаш ҳароратларни, махсус иловаларда бериладиган графикдан, ГОСТ бўйича ҳайдаш эгри чизиғи оғиш бурчагини t_{ўр.хажм.} га боғлиқ ҳолда аниқлаш мумкин.