Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги абу райхон беруний номидаги

3.5. Нефть маҳсулотларини бошқа соҳаларда ишлатилиши
Ушбу гуруҳ нефть маҳсулотларининг ассортименти жуда кенг ва шу боис улардан асосийлари – нефть асосидаги эритувчилар, ёритиш керосинлари, суюқ парафинлар, мойловчи-совитувчи суюқликлар ва техник углерод ҳақида қисқача маълумот билан чегараланамиз.
Нефть асосидаги эритувчилар. Улар учун стандарт бўйича бир умумий ном – Нефрас номи берилган. Ҳамма эритувчиларни қўлланилиш соҳалари бўйича саноат (технологик) ва маишийга бўлиш мумкин.
Саноат эритувчиларга қуйидагиларни киритиш мумкин: петролей эфири, резина саноати бензини, уайт-спирт, техник мақсадлар учун бензин, экстракцион бензин, сольвент, этиленни полимеризациялаш учун эритувчи, индивидуал углеводородлар, пропан ва изобутан, бензол ва толуол, нормал алканлар (гексан, гептан, октан), инсектицидлар учун эритувчилар, пропеллентлар.
Ёритувчи керосин, пиликли асбобларда (ёритгич лампалар ва фонарлар, керосинкалар ва керогазлар) ва примусларда қўлланилувчи маиший ёқилғи кўринишларидан биридир. Унга қўйилган энг аҳамиятли талаблардан бири– фитиль ёки капсюль (примус)да тиқин ҳосил бўлмаслигини таъминловчи минимал қурум ҳосил қилиш қобилиятидир.
Суюқ парафинлар. Углерод атомлари сони 10 дан 20 гача бўлган, хираланиш ва қотиш ҳароратларини пасайтириш мақсадида дизель ёқилғисининг тўғридан-тўғри ҳайдалган фракциясидан ажратиб олинган нормал алканларнинг аралашмасидир. Суюқ парафин карбамид мочавина билан (н-алканларни карбамид билан қаттиқ комплекс– аддукт ҳосил қилиш хусусияти) ёки н-алканларни синтетик цеолитларда адсорбциялаб ажратиб олинади.Суюқ парафинлардаги н-алканларни ажратиб олиш карбамид усулида 96-97% (масс.) ни, адсорбцияда эса 98-99% (масс.) ни ташкил этади. Бунда қўшимчалар - ароматик ва бошқа углеводородлар (0,5÷15%) ни ташкил этади.
Суюқ парафинларни асосий қўлланилиш соҳаси– бу микробиологик синтез (оқсил-витаминли концентратлар – ОВК ни олиш), нефткимё синтези (ювиш воситалари учун синтетик ёғ кислоталар ва олий ёғ спиртлар ишлаб чиқариш, олий олефинларни олиш ва бошқалар) ҳамда турли мақсадлар учун эритувчилар ва десорбентлар олишда. Охирги ҳолда суюқ парафин аниқ ректификация қилинади ва керакли фракция ажратиб олинади.