Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги абу райҳон беруний номидаги тошкент давлат техника университети

6.4 Капитал траншея ҳажмини аниқлаш
Алоҳида капитал траншеянинг қурилиш ҳажми унинг таркибини ташкил этувчи тўғри геометрик таналар ҳажмлари йиғиндиси орқали аниқланади. Ер юзи горизонтал бўлган алоҳида капитал траншея қурилиш ҳажми қуйдаги ифода орқали аниқланади
V_к.т = А + 2Б + С + 2D,
бунда А – баландлиги Н_к.т / i тўғри бурчакли призма ҳажмининг ярми бўлиб, унинг остида майдони В_к.т · H_к.т га тенг бўлган тўғри тўртбурчак ётади, м³;
А = В_к.т H²_к.т / 2i
В - баландлиги H_к.т / i бўлган пирамида ҳажми, унинг асосида майдони H²_к.т / 2tg _к.т га тенг бўлган учбурчак ётади, м³
2Б = H³_к.т / 3i tg _к.т;
С – баландлиги H_к.тtg _к.т га тенг бўлган тўғри бурчакли призма ҳажмининг ярми, унинг остиида майдони В_к.т · H_к.т га тенг бўлган тўғри тўртбурчак ётади, м³;
С = В_к.т H²_к.т / 2tg _к.т;
D – асосида радиуси H_к.т / tg _к.т. га тенг айлана ётган конус ҳажмининг тўртдан бир қисми, м³;
2D = H³_к.т / 6tg² _к.т
Юқоридаги ифодалар асосида ер юзи горизонтал бўлган алоҳтда капитал траншеянинг қурилиш ҳажми қуйидаги ифода орқали аниқланади
V_к.т =
Қия капитал траншеяларни ташкил қилувчи С ва D фигураларнинг ҳажмлари жуда кичик бўлганлиги учун уларни ҳисобга олмаса ҳам бўлади. Шу сабабли алоҳида капитал траншеянинг қурилма ҳажмини аниқлаш ифодаси қуйидаги кўринишга эга бўлади
V_к.т =
Ярим траншеянинг қурилиш ҳажми (тоғ ёнбағри ва карьер ёнбағрида ўтиладиган траншеялар) К.С.Попов тавсия этган ифода орқали аниқланади
V_пт =
бунда _к – тоғ ёнбағри қиялик бурчаги, градус.
_к.т > _к 10º бўлганда юқоридаги ифода қуйидагича бўлади:
V_пт = H_к.т В²_к.т sin _к.тsin _к / [2i sin ( _к.т - _к)]
Алоҳида, ўта қия траншеяларнинг ҳажми қуйидаги ифода билан аниқланади
V_к.=
Капитал траншеяларнинг қурилиш ҳажми алоҳида капитал траншеялар ҳажмининг йиғиндисига тенг бўлиб, қуйдаги ифодалар орқали аниқланади:
а) карьер майдони ичида жойлашган умумий капитал траншеялар тизими учун
V_к.т = n_y
б) карьер майдони ташқарисида жойлашган алоҳида капитал траншеялар тизими учун
V_к.т =
в) карьер майдони ташқарисига жойлашган умумий капитал траншеялар тизими учун
V_к.т =
бунда: n_у – капитал траншеялар тизими билан очилган поғоналар сони.