Ўзбекистон Республикаси Олий ва махсус ўрта таълим вазирлиги олий ўқув юртларининг талабалари учун дарслик сифатида тавсия этган



Download 8,53 Mb.
bet116/155
Sana09.04.2022
Hajmi8,53 Mb.
#540075
1   ...   112   113   114   115   116   117   118   119   ...   155
Bog'liq
01. kirish

Савол ва топшириқлар
1.Демонстрация қилиб кўрсатиш мақсадларида коллектив бўлиб, ҳозирги турмушда табиий ёнувчи газларнинг ролини аниқ кўрсатадиган кўргазмали қўлланма тайёрланг.
2.Завод шароитида метаннинг сув буғи билан реакцияси ҳароратсини нима белгилайди?
3.Метаннинг сув буғи билан ўзаро бирикишидан бир босқичли пропессда нима учун водород олиш мумкин эмас, балки уни икки поғонага ажратишга тўғри келади?
4.Сув буғи таъсирида метандан водород ишлаб чиқариш учун оптимал шароитлар танлашда оддий қайтар реакцияларни бошқаришда қандай қонуниятлардан фойдаланилади?
5.Водород ишлаб чиқариш учун оптимал шароитлар танлашда техник катализнинг қандай қонуниятиларидан фойдаланилади.?
6.Водород ишлаб чиқаришда иссиқлик регенерацияси принципи қандай амалга оширилади?
7.Юқори босим остида аммиакли селитра, нефть маҳсулотларини термик крекинглаш ва метандан водород олишнинг шу бирикмаларни атмосфера босими остида олиш усулларига қараганда афзалликлари қандай?
8.Ацетилендан кимёвий маҳсулот сифатида фойдаланишнинг аҳамиятини кўрсатувчи кўргазмали қўлланма тайёрланг.
9.Карбид методи ва углеводородларни оксидловчилар таъсирида пиролиз қилиш методи билан ацетилен ишлаб чиқариш усулларининг афзалликларини ҳамда камчиликларини таққосланг.
10.Метанни пиролиз қилишнипг оксидловчи процесслари ва азот (II)-оксид NО нинг синтези қандай умумий белгиларга эга? Улар нима билан тушунтирилади?
УГЛЕВОДОРОДЛАРНИ ДЕГИДРАТЛАШ 10-§. Этилен, пропилен, дивинил, изопрен ва ароматик углеводородлар ишлаб чиқариш

Алкенлар ва алкадиенлар водород ва углерод (II)-оксид
билан бир қаторда ҳозирги замон кимё саноатининг пойдеворидан иборат. Уларнинг реакцияларга киришиш хусусияти кучли бириктириб олиш, оксидланиш ва полимерланиш реакцияларига киришади. Масалан, этилендан этил спирт олинади (яқин вақтларгача этилен этил спиртдан олинар эди):
СН2 қ СН4 + Н2О  С2Н5ОН Этиленни хлорлаб дихлорэтан олинади:
СН2 қ СН2 + Сl2  CH2Clm – CH2Cl,
дихлорэтандан — винал хлорид (пластмассалар ишлаб чиқариладиган маҳсулот) олинади. Этиленни оксидлаб органик синтезнинг энг муҳим маҳсулотлари - этилен оксид ва ацетальдегид олинади:
2СН2 қ СН2 + О2  2СН2 - СН2
2СН2 қ СН2 + О2  2СН2 СНО
Этилен ва бошқа алкенларнинг углерод (II)-оксид ва водород билан реакциясидан саноатда альдегид ва кислоталар олишда фойдаланилиши эслатиб ўтилган эди. Оксосинтез (алкенларнинг углерод (II)-оксид иа водород билан реакцияси шундай аталади) билан пропион альдегид ҳосил қилиш реакциясинииг тенгламасини тузинг. Бензолнинг этилбен о ҳосил қилиб алкилланиш реакцияси ҳам катта аҳамиятга эга.
СН2 қ СН2 + С6Н6  С6Н5 - СН2 - СН3
ундан дегидратлаш йўли билан стирол ҳосил қилинади. Этиленнинг полимеризацияланишидан полиэтилен олинади. Этиленнинг бу ёки бошқа қўлланилиш соҳалари тез ўсиб бормоқда ва хозирги вақтда ҳам этилен энг кўп қўлланадиган хом ашёга айланган. Бутун дунёда йилига 14 млн.т га яқин этилен ишлаб чиқарилади. Қайта ишлаб чиқарилаётган этиленнинг миқдормига кўра биринчи ўринда полиэтилен, сўнгра этилен оксид ва этил, спирт ишлаб чиқариш туради.
Йилдан-йилга пропиленнинг аҳамияти ҳам ортиб бормоқда. Пропиленни гидратациялаб изопропил спирт яхши эритувчи олинмокда; оксидлаб - кўп синтезларда этилен оксид ўрнида ишлатилаётган пропилен оксид олинмокда. Оксосинтезлаб н-мой альдегид ва изомой альдегид олинади; аммиак ва кислород билан ўзаро таъсирлашувидан (оксидловчи аммонолиз реакцияси) акрилонитрил - юқори полимер моддалар ишлаб чиқариладиган ярим маҳсулот олинади. Пропилендан олинадиган акрилонитрил ацетилендан олинадиган акрилонитрилдан деярли икки баробар арзон. Полипропилен имлаб чиқариш ўзлаштирилгаи ва кенгайтирилмокда. Изопропил гидропороксиддан фенол ва ацетон олиш усулининг топилиши билан йилига юз минглаб тонна изопропилбензол ишлаб чиқарила бошланди. Проиилендан олинадиган маҳсулоглардан изопропилбензол биринчи ўринни, полипропилен иккинчи ўринни эгаллайди. Саноатда пропиленни қайта ишлашга ёрдам берадиган реакцияларнинг тенгламаларини тузинг.
1,3- бутадиен (дивинил) ва 2-метил -1,3-бутадиен (изопрен) юқори сифатли каучуклар олиш учун ишлатиладиган асосий мономерлар бўлиб, булардаи стереорегуляр - полидивипил ва полиизопрен каучуклар энг муҳимдир.
Тўйинмаган углеводородлар қандай хом ашёдан олинади? Сиз тўйинмаган углеводородлар ҳосил бўладиган баъзи ишлаб чиқариш процесслари билан танишсиз. Бу нефть маҳсулотларининг термик крекингидир — крекинг газлари таркибида бундан бирикмалар анча кўп бўлади. Кокс газида ҳам этилен бўлади. Бундай газларга бўлган талаб камаймагунча улар тўйинмаган углеводородлар манбаи бўлиб хизмат қилган. Углеводородларнинг қўлланилиш соҳалари ҳозир улар органик синтез саноатида шундай ўринни эгаллайдики, қўшимча маҳсулотлар билан кифояланиб бўлмайди, деган хулосага олиб келади. Хом ашё сифатида мувофиқ газлар ва нефть дистиллятларидан фойдаланиш керак.

Download 8,53 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   112   113   114   115   116   117   118   119   ...   155




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish