Zbekiston respublikasi navoiy kon-metallurgiya kombinati

Qarshiliklarni o‘lchash. Noma’lum qarshilik R_x namuna qarshilik R₀ bilan ketma-ket ulanadi va ulardan I tok o‘tkaziladi. (4.3-rasm).
Potensiometr yordamida R₀ va R_x qarshiliklardagi kuchlanish pasayishi U₀ va U_x o‘lchanadi.
U₀ = IR₀ (4.5)
U_x = IR_x (4.6)
(4.5)ni (4.6) ga bo‘lib, R_x ni hisoblash uchun quyidagi ifodadan foydalanamiz:
R_x = R₀ (4.7)
Kuchlanishni o‘lchash. O‘zgarmas tok potensiometri yordamida to‘g‘ridan-to‘g‘ri taxminan 2 Voltgacha bo‘lgan kuchlanishlarni o‘lchash mumkin. Qiymati 2 Voltdan katta bo‘lgan kuchlanishlarni o‘lchash uchun kuchlanish bo‘lgichlari ishlatiladi, ya’ni kuchlanish bo‘lgichlari yordamida potensiometrning o‘lchash chegarasi kengaytiriladi.

4.4- rasm.
4.4-rasmda KB-1 (DN 1) rusimdagi kuchlanish bo‘lgichining elektr sxemasi keltirilgan. Kuchlanish bo‘lgichi to‘rtta aktiv qarshilikdan iborat bo‘lib, umumiy qarshiligi 100 kΩ,"X" qisqichlariga noma’lum kuchlanish ulanadi. Potensiometr bilan bu noma’lum kuchlanishning bir ulushi U_x, ya’ni "+" qisqichi bilan ikkinchi bo‘lish koeffitsienti ko‘rsatilgan qisqich orasidagi kuchlanish pasayishi o‘lchanadi. O‘lchanuvchi kuchlanish U_x quyidagi ifodadan hisoblash yo‘li bilan topiladi:
, (4.8)
bu erda: R_ - 100 k Ω (bo‘lgich qarshiligi);
R - 200; 1000; 10000 Ω qiymatlariga teng bo‘lishi mumkin;
K - bo‘lgich koeffitsienti;
U_K - potensiometr shkalasidan olingan qiymat.

SHuni aytib o‘tish kerakki, kuchlanish bo‘lgichlarining qo‘llanilishi o‘lchanuvchi manbadan quvvat sarf bo‘lishiga olib keladi.