Zbekiston respublikasi navoiy kon-metallurgiya kombinati

5. Raqamli fazometrlar
O‘lchash asboblari tarkibida mikroprotsessorlarni qo‘llash o‘lchash jarayonini soddalashtiradi, ularni qiyoslashni va kalibrlashni avtomatlashtiradi, o‘lchash axborotiga statistik ishlov beradi va asboblarning metrologik xarakteristikalarini yaxshilaydi. Quyida voltmetr va chastotomerlarda mikroprotsessorlardan foydalanish misollari keltirilgan.
Raqamli mikroprotsessorli voltmetrning (9.12 - rasm) kirish bloki masshtab o‘zgartkichi (MO‘) dan iborat bo‘lib, u bir yo‘la o‘zgaruvchan (U_x) kuchlanishni o‘zgarmas kuchlanishga aylantiradi. So‘ng o‘zgarmas tok kuchlanishi analog – raqamli o‘zgartkich (ARO‘) ga beriladi va u yerda raqam shakliga keltiriladi. Hozirgi zamon mikroprotsessorli asboblarda ikki bosqichda integrallaydigan ARO‘ lar keng tarqalgan.

9.12- rasm. Raqamli mikroprotsessorli voltmetr sxemasi.

Kirish kuchlanishiga proporsional bo‘lgan ma’lum ketma-ketlikdagi impulslar soni ARO‘ dan mikroprotsessorning (MP) interfeysiga uzatiladi. MO‘ va MP o‘zaro taktli impuls orqali bog‘langan. Mikroprotsessor integrallash jarayonini boshqaradi va raqamli axborotni raqamli displeyga (RD) chiqarib beradi. RD nafaqat o‘lchangan kattalikni, balki unga tegishli matnli axborotni ham yozib chiqaradi.
Zamonaviy mikroprotsessorli voltmetrlar ko‘p dasturli asboblar bo‘lib, o‘lchangan kattaliklar ustida barcha arifmetik va algebraik amallarni, o‘rtacha kvadratik og‘ish, dispersiya, matematik kutishlarni hisoblash hamda xotirlash amallarini bajarishi mumkin.
Mikroprotsessorli voltmetrlarga Rossiya Federatsiyasida SH1531, SH1612, V7-39, V7-40 rusumli hamda Germaniyada ishlab chiqariladigan 7055, 7065 turdagi voltmetrlarni misol qilib keltirish mumkin.
Mikroprotsessorli chastotomerda (9.13 - rasm) o‘lchash ketma-ket hisoblash usulida bajariladi. Chastotasi o‘lchanayotgan kuchlanish masshtab o‘zgartgichi (MO‘) orqali impuls shakllantirgich (ISh) ga uzatiladi. Bu yerda kuchlanish impulslarning davriy ketma-ketligiga aylantirilib, vaqt selektori (VS) ga beriladi. Mikroprotsessor (MP) ma’lum davomiyli (misol uchun 1 s bo‘lgan) impulslar ishlab chiqaradi va ularni VS ning ikkinchi kirish qismlariga uzatadi. Bu impulslarning davomiyligi impulsli generator (IG) bilan belgilanadi. VS ning ikkala kirishiga ta’sir qilayotgan signalga ko‘ra, uning mikroprotsessor belgilaydigan vaqt davomiyligi bilan chegaralangan impulslar soni hosil bo‘ladi.

6.13 - rasm. Mikroprotsessorli chastotomer sxemasi.

Bu vaqt davomida ishlab chiqarilgan impulslar impuls hisoblagich (IH) bilan sanaladi hamda mikroprotsessor xotirasidagi chastota konstantasi bilan solishtiriladi. Solishtirish natijasi raqami displey (RD) ga beriladi.
Raqamli o‘lchash asboblari turli parametrlarni o‘lchashning istiqbolli o‘lchash vositasidir. Bu asboblarning narxi analogli asboblarga qaraganda qimmat bo‘lishiga qaramay, ularga bo‘lgan talab yuqori.