Zbekiston respublikasi navoiy kon-metallurgiya kombinati

R-37 rusimli o‘zgarmas tok potensiometrlari
Ushbu tajriba ishini bajarishda E.YU.K. va kuchlanishni aniq o‘lchashga mo‘ljallangan R-37 rusimli potensiometrdan foydalaniladi. Uning aniqlik darajasi 0,02 bo‘lib, yuqori o‘lchash chegarasi 2,1211 V ga teng. Potensiometr ko‘rsatishidagi yo‘l qo‘yiladigan xatolik quyidagi ifoda (200+0,4)10^-6 V orqali aniqlanadi. Ifodadagi U potensiometrning ko‘rsatgan qiymati.
4.2-rasmda R-37 potensiometrning soddalashtirilgan sxemasi keltirilgan. Potensiometr ikki A va B konturlaridan iborat. A konturi I va II o‘lchash dekadalaridan, 8 Ω li qarshilik va normal element NE dekadalaridan tashkil topgan. B konturi esa III, IV, VI o‘lchash dekadalaridan, bir guruh tok taqsimlash qarshiliklaridan va 100 Ω li o‘rnatish qarshiligidan tashkil topgan, III dekada batareya bilan ketma-ket ulanadi va undan I mA tok o‘tadi. So‘ngra tok taqsimlash qarshiliklariga tarqaladi. Tok taqsimlash qarshiliklari IV, V, VI dekada o‘lchagichlarining shchetkasi bilan ulanadi.
B konturdagi ishchi toki 100 Ω li o‘rnatish qarshilikdagi kuchlanishi A konturning II dekadasi 10 pog‘onasidagi kuchlanish bilan solishtirib o‘rnatiladi. Bu potensiometr uchun galvanometr sifatida R-325 rusimli avtokompensatsion mikrovolt-ampermetr qo‘llanishi tavsiya etiladi.
3. Potensiometrning qo‘llanilishi
SHuni o‘qtirib o‘tish kerakki, o‘zgarmas tok potensiometrlari yordamida to‘g‘ridan-to‘g‘ri kuchlanish yoki E.YU.K. ni o‘lchash mumkin. SHu sababli tok va qarshiliklarni o‘lchash uchun bu qiymatlar o‘zlariga proporsional bo‘lgan kuchlanish yoki E.YU.K. ga aylantiriladi.

4.2-rasm. R-37 rusimli o‘zgarmas tok potensiometrining soddalashgan sxemasi

Tokni o‘lchash. Potensiometrlar bilan tok quyidagi sxema yordamida o‘lchanadi (4.3-rasm).

4.3-rasm. R-37 rusimli o‘zgarmas tok potensiometri bilan tok va noma’lum qarshilik o‘lchash semasi
Noma’lum tok I_x o‘tayotgan zanjirga ma’lum namuna qarshilik ulanadi va potensiometr bilan bu qarshilikdagi kuchlanish pasayishi o‘lchanadi. Tokning qiymati quyidagi ifodadan hisoblash yo‘li bilan topiladi.
,
bu erda: U₀- potensiometr shkalasidan olingan qiymat, (Voltda)
R₀- namuna qarshilikning qiymati.