Ўзбекистон республикаси маданият ва спорт ишлари вазирлиги ўзбекистон давлат жисмоний тарбия институти

Ҳаракат сифатларини ривожлантириш учун намунавий қулай 
давр
Жисмоний 
сифатлар 
Морфофункцио
нал 
кўрсаткичлар 
ЁШИ 
9 
10 
11 
12 
13 
14 
15 
16 
Гавда узунлиги 
+ 
+ 
+ 
+ 
Мушаклар 
ҳажми 
+ 
+ 
+ 
+ 
Тезлик 
+ 
+ 
+ 
Тезкор-куч 
сифати 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
Куч 
+ 
+ 
+ 
Чидамлилик 
+ 
+ 
+ 
+ 
Анаэроб 
имконият 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
Эгилувчанлик 
+ 
+ 
Координациона
л имконият 
+ 
+ 
+ 
+ 
Мувозанат 
сақлаш 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 

---

2-жадвалда умуман барча болалар ва ўсмирлар учун харакат 
сифатларини ривожлантиришнинг даврлари кўрсатилган. Аммо юқори 
малакали 
спорт 
натижаларига 
эришиш 
учун 
қобилиятини 
Гимнастикагуруҳларидан ташкил топиши хисобга олиши зарур. Аввало, улар 
баланд бўйли болалардан ташкил топади. Улар оддий болалардан хар 
томонлама фарқ қилади. Кўп ҳолларда бундай болалар ўзига талўқли 
болалардан кўп кўрсаткичлари устунлик қилади, айрим ҳолларда жисмоний 
қобилиятларда ҳам яққол кўзга ташланади. 
Ундан ташқари ѐш қизчалар билан болалар, шунингдек айникса 
усмирлар ва қизларда жисмоний томонидан катта фарқ қилади. Бу 
ҳоллатларни хисобга олмасдан ўқув-машғулот жараѐнини рационал тузиш 
мумкин эмас. 
Ёш гандболчи қизлар ва болалар хар ҳил ѐшдагиларда, тезкор-куч, 
айниқса тўп отишди анча фарқ қилади. Аммо 14 ѐшгача уларнинг 
функционал кўрсаткичлари айтарлича фарқ қилмайди. Ёш улғайишидаги 
фарқ болалар фойдасига хал бўлаверади. 
Тайѐргарлик ўсишининг асосий шартларидан бири машғулот 
юкламаларининг рационал кўпайтиришдир. Фақат бу ҳолда юклама дара-
жаси шуғуланувчи иш қобилиятини ҳисобга олган ҳолда берилади. 
Машғулот юкламаларини шундай танлаш лозимки унда хар бир шу-
ғулланувчига индивидуал, гуруҳ гандболчиларига ушбу босқичдаги иш 
қобилиятини хисобга олиб берилади.
Ёш спортчиларнинг жисмоний тайѐргарликларини хисобга олиб 
машқлар миқдори шиддатни оширишга қаратиш зарур. Шуғулланув-
чиларнинг динамик характердаги машқларни хар ҳил темпда бажаришга 
ўргатиш мақсадга муофиқдир. 
Шуғулланувчилар техник усуларни машқ қилиши билан бир пайтда, 
жисмоний юкламаларни бир мунча кўтариш мумкин (махсус чидамликни 
ривожлантириш учун). Қайтариш сонини кўпайтириб, ўйинчилар ҳаракатини 

---

мурокаблаштириб ва техник усулларни бажариш тезлигини оширган ҳолатда 
ва ҳоказо. 
Агар машғулотга тезлик ва тўғри харакат машқлари киритилган бўлса, 
у ҳолда аввал тўғри ривожлантирувчи машқлар берилади, унданг сўнг тезлик 
тўғрилик билан бирга фақат техник малакали тактик ўзлаштириш билан 
бирга шакиллантирилганда ўйин тактикаси муофа-киятли ўзлаштирилади. 
Ёш спортчиларнинг олдига шундай вазифа қўйи-ши керак, бинобарни 
техника эгаллашда қийналмасликлари керак. 
Вақтдан аввал ўйинчиларни ўйин функцияларига ажратиш келажак 
такоминлаштириш истиқлолини камайтиради. Дастлабки иқтисос-лик 
босқичида ѐш спортчилар жамоада хар қандай функцияни бажаришни 
ўргаишлари шарт. 
Ҳар бир шуғинланувчи бир ҳил даражада тўпни ўзатиш, уни ерга уриб 
олиб юриш, тўпни жойдан ва харакатда дарвозага отиш хужум қи-лиш ва 
химоя қилишни ўрганишга мажбур. Ушбу комплекс малакаларни ўрганиб 
олгандан сўнг, бу ѐш гандболистнинг индивидуал сифати ша-килланади ва 
иқтисосланган “амплуа”га ўтади.
Ёш гандболчиларни тайѐрлашда баланд бўйли усмирлар ва қиз-лар 
билан ишлашда алоҳида диққатни жалб этиш зарур. Чунки жисмоний 
юкламаларга унга чидаш бера олмайди ва жисмоний иш қабилияти дара-
жаси паст бўлади. 
Дарвозабонни танлаш учун барча шуғулланувчиларни дарвозада 
ўйнатиб кўргандан сўнг танланилади. Дарвозабон ихтисослигини боғлаш 2-
чи йил шуғулланувчи ўқув машғулот гуруҳларида бошланади.