‘zbekiston respublikasi L,1y va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Dorixona ukropi, fenxel (Укроп аптечный)
—
Foeniculum vulgare Mill.
Dorixona ukropi selderdoshlar (soyabonguldoshlar) -
Apiaceae
(Umbelliferae)
oilasiga mansub, b o ‘yi 90-200 sm ga yetadigan k o ‘p 
yillik o ‘t o ‘simlik. Dorixona ukropi ikki yillik qilib o ‘stiriladi. Poyasi 
tik o ‘sadi, sershox. Barglari uch-to‘rt marta ingichka chiziqsimon 
yoki ipsimon boiak larg a patsimon ajralgan b o ‘lib, bandi yordamida

---

poyasi bilan shoxlarida ketma-ket o ‘mashgan. Mayda, sariq rangli, 
besh bo‘lakli gullari poya va shoxlari uchiga joylashgan murakk­
ab soyabon gulto‘plamni hosil qiladi. Mevasi - qo‘shaloq pista. 
Dorixona ukropi iyul-avgust oylarida gullaydi, mevasi sentabrda 
pishadi.
Ukrop yow oyilashgan holda Turkmanistonning janubida 
(Sumbar tog‘ oralig‘ida) uehraydi. Dorivor ukrop madaniy holda 
Ukrainaning janubi-g‘arbiy hududlarida, Rossiyaning Krasnodar 
o ‘lkasi, Shimoliy Kavkaz va Markaziy Osiyoning ko‘pgina min- 
taqalarida, shu jum ladan, 0 ‘zbekistonda dorivor xomashyosi olish 
uchun o'stiriladi.
43-rasm.
Dorivor ukrop, fenxel (Укроп аптечный)
— 
Foeniculum vulgare Mill.
Ukropning mevasi va undan olinadigan efir moyi tibbiyotda 
ishlatiladi. 0 ‘simlik mevasining 60-90% i yetilgandan so‘ng o ‘rib
122

---

olinadi, bog‘-bog‘ qilib bog‘lab, xom mevalari pi.shishi va o'sim lik 
i|iirishi uehun poyasining mevali qismini yuqoriga qarntib, xirmon- 
ga to‘plab qo'yiladi. Keyin o ‘simlik yanchiladi, sliamol maslunasiila 
sovurib, mevalari tozalanib xashagidan ajratib olinadi. Mevasidan 
I'armatsevtika zavodlarida efir moyi olinadi.
Meva tarkibida 3-6,5% efir moyi, 20% gacha yog1, oqsil va 
boshqa biologik faol moddalar bor. Efir moyi 50-60% anetol, 10- 
20% fenxon ketoni, 10% metilxavikol va boshqa terpenoidlardan 
tashkil topgan.
Mevasidan olingan efir moyi va undan tayyorlangan ukrop suvi 
yuqori nafas y o lla ri yallig‘langanda va shamollaganda balg'am
ko‘chiruvehi, ich yumshatuvchi hamda yel haydovchi vosita sifa­
tida, dispepsiyada qo‘llaniladi.