‘zbekiston respublikasi L,1y va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Isiriq, adraspan (Гармала обыкновенная) -
Peganum harmala L.
Isiriq Qushyaproqdoshlar-Z>’^or/jj//acefle oilasiga mansub 
bo'lib, bo‘yi 20-60 sm boTgan o ‘t o ‘simlik. Poyasi bir nechta, ser­
shox barglari oddiy, 4-5 b o ‘lakka (bo‘laklari chiziqsimon-nishtar- 
simon) patsimon ajralgan bo‘lib, poyasining pastki qismidagilari 
qisqa bandi yordamida, yuqoridagilari bandsiz poyasi bilan shox- 
larida ketma-ket joylashgan. Oq, yoki sarg‘ish gullari shoxlarining 
uchki qismida yakka-yakka o ‘mashgan. Mevasi - sharsimon, uch 
chanoqli ko'sakcha. Isiriq may-iyun oylarida gullaydi, mevasi av- 
gustda yetiladi.
MDH Yevropa qismining janubiy hududlarida, Markaziy Osiyo, 
Q ozog‘iston va Kavkazdagi cho‘llarda, adirlarda, o'tloqlarda, 
tog‘laming quyi qismida, qumloq, toshloq, tuproqli joylarda va dala 
va ekinzorlarda begona o ‘t sifatida o ‘sadi.
Xalq tabobatida isiriqning yer ustki qismi qo'llaniladi. Tarkibida 
1,5-3% (ildizida 2,15-2,70%, urug'ida 3,5-6%) garmin, peganin (va- 
zitsin), garman, dezoksipeganin va boshqa alkaloidlar bor.
Garmin alkaloidining xlorgidrat tuzi enscfalit kasalligining aso- 
ratini, tutqanoq, qaltiroq va Parkinson kasalliklarini davolash-da 
qoilanilgan.

---

46-rasm.
lsiriq, adraspan, (Гармала обыкновенная) — 
Peganum harmala L.
Dezoksipeganin gidroxloridning ampuladagi eritmasi miasteni- 
ya, miopatiya va boshqa muskul kasalliklarini hamda asab kasal­
liklari nevrit, mononevrit, polinevrit kabilarda ishlatiladi. Gripp 
kasalligi avj olgan paytlarda isiriqni tutatib bem or yotgan xonani 
dezinfeksiya qilish yaxshi natija beradi.
lsiriq qadim zamonlardan beri xalq tabobatida keng ishlatib ke- 
lingan. Uning yer ustki qismini ezib b o ‘g ‘inlar og‘riganda va nervlar 
shamollaganda og‘rigan yerlarga b o g ia sh n i Ibn Sino buyurgan edi. 
0 ‘sha vaqtlarda ham isiriqning og‘riq qoldirish xususiyati tabiblar- 
ga m a’lum b o ‘lgan. 0 ‘simlikning yer ustki qismidan tayyorlangan 
qaynatma xalq orasida bod, bezgak, tutqanoq, uyqusizlik, shamol- 
lash va boshqa kasalliklarda tinchlantiruvchi, uxlatuvchi va o g ‘riq

---

qoldiruvchi vosita sifatida q o ‘llaniladi. Bu qaynatma yana qo‘tir va 
boshqa teri kasalliklariga ham shifo bo‘ladi. Shuningdek yer ustki 
qismining qaynatmasi terlatuvchi va siydik haydovchi ta ’sirga ega.
Nafas qisish va nafas olish qiyinlashgan vaqtlarda isiriq urug‘i 
qaynatmasini zig‘ir urug‘i qaynatmasi bilan, bod kasalliklarida isiriq 
urug‘i qaynatmasini qalampir urug‘i qaynatmasi bilan birga qo‘shib 
ichish tavsiya qilinadi.