‘zbekiston respublikasi L,1y va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

40-rasm.
Qumloq bo‘znochi (Бессмертник песчаный) 
-
Helichrysum arenarium (L.) Moench.

---

Gazanda o ‘ti (Крапива двудомная) - Urtica dioica L.
Gazanda o ‘ti Gazandadoshlar -
Urticaceae
oilasiga mansub 
bo‘lib, bo‘yi 60-120 (150) sm keladigan ko‘p yillik o ‘t o ‘simlik hi­
soblanadi. Poyasi tik o ‘sadi, to'm toq to ‘rl qirrali, shoxlanmagan yoki 
qarama-qarshi shoxlangan. Barglari keng tuxumsimon, o ‘tkir uchli, 
sertuq yirik arrasimon qirrali bo'lib, poya va shoxlarida bandi yor­
damida qarama-qarshi o ‘rnashgan. Bir jinsli, mayda, k o ‘rimsiz, ya­
shil rangli, to ‘rt boMakli gullari barg qo‘ltig‘idan chiqqan boshoqqa 
to ‘plangan. Mevasi - yong'oqcha. 0 ‘simlikning ham ma qismi achi- 
tuvchi tuklar bilan qoplangan. May- sentabr oylarida gullaydi va 
mevasi etiladi.
41-rasm.
Gazanda o ‘ti (Крапива двудомная) — 
Urtica dioica L.
Gazanda o ‘ti Ukraina, Belorussiya va Rossiyaning Yevropa 
qismi, Sibil*, Kavkaz, Markaziy Osiyo, Q ozog‘iston, qisman Uzoq

---

Sharqdagi suvga yaqin yerlarda, 0 ‘zbekistonning tog'li o'rm onlarda, 
yo'l yoqalarida, butazorlarda, aholi yashaydigan yerlarda у л ц т joy- 
larda, tog‘ ctaklaridao‘sadi. G azandao‘tining bargi tibbiyotda islila- 
liladi. O 'sim lik gullaganda barglari qo‘lqop kiyib tcrib olinudi yoki 
yer ustki qismini o ‘rib olib soiitilad i (o ‘simlikni quritisli jarayomda 
lining achituvchi xususiyati yo ‘qoladi), so‘ngra bargi tcrib olinadi 
va soya yerda quritiladi.
Bargi tarkibida 100-600 mg% S vitamini, Q, V2 vitaminlari, 14- 
30 mg% karotinoidlar, pantoten kislota, kversetin, atsetilxolin, efir 
moyi, organik kislotalar, 2-5% xlorofill, mikroelementlar, oshlovchi 
va boshqa faol moddalar bor [29, 30].
G azanda o ‘tining dori preparatlari (damlama, suyuq ekstrakti, 
vitaminli choy-yig‘malar tarkibida) qon to ‘xtatuvchi vosita sifa- 
lida hamda surunkali yaralarni, vitaminlar yetishmasligidan kelib 
chiqqan kasalliklami - avitaminozlami davolash uchun ishlatiladi. 
Bargi yana jigar kasalliklarida qo‘llaniladigan o ‘t haydovchi allaxol 
preparati tarkibiga kiradi.
Gazanda o ‘simligi mevasini Abu Ali ibn Sino nafas qisishi kasal- 
ligini davolash uchun, bargini qon oqishini to‘xtatuvchi va surgi 
vosita sifatida qoMlagan. 0 ‘simlik bargidan tayyorlangan damlama, 
qaynatma va barg kukuni xalq tabobatida ko‘krak og‘rig‘i, nafas qi­
sishi, diabet, isitma va bod kasalliklarini davolash uchun ishlatiladi.
Bulardan tashqari, bargidan tayyorlangan damlama vaporoshogi 
nafas y o ‘llari kasalligida balg‘am k o ‘chiruvchi, siydik haydovchi 
(siydik y o ‘llari va buyrak-tosh kasalliklarida) hamda qon oqishini 
to ‘xtatuvchi dori sifatida qo‘llaniladi.
Soch to ‘qilishini to ‘xtatish uchun gazanda bargi damlamasi bilan 
bosh yuviladi. Bargidan ajratib olingan xlorofilldan farmatsevtika va 
oziq-ovqat sanoatida ishlatiladigan bezarar bo‘yok tayyorlanadi.