Gazanda o ‘ti (Крапива двудомная) - Urtica dioica L.
Gazanda o ‘ti
Gazandadoshlar -
Urticaceae
oilasiga mansub
bo‘lib, bo‘yi 60-120 (150) sm keladigan ko‘p yillik o ‘t o ‘simlik hi
soblanadi. Poyasi tik o ‘sadi, to'm toq to ‘rl qirrali, shoxlanmagan yoki
qarama-qarshi shoxlangan. Barglari keng tuxumsimon, o ‘tkir uchli,
sertuq yirik arrasimon qirrali bo'lib, poya va shoxlarida bandi yor
damida qarama-qarshi o ‘rnashgan. Bir jinsli, mayda, k o ‘rimsiz, ya
shil rangli, to ‘rt boMakli gullari barg qo‘ltig‘idan chiqqan
boshoqqa
to ‘plangan. Mevasi - yong'oqcha. 0 ‘simlikning ham ma qismi achi-
tuvchi tuklar bilan qoplangan. May- sentabr oylarida gullaydi va
mevasi etiladi.
41-rasm.
Gazanda o ‘ti (Крапива двудомная) —
Urtica dioica L.
Gazanda o ‘ti Ukraina, Belorussiya va Rossiyaning Yevropa
qismi, Sibil*, Kavkaz, Markaziy Osiyo, Q ozog‘iston,
qisman Uzoq
Sharqdagi suvga yaqin yerlarda, 0 ‘zbekistonning tog'li o'rm onlarda,
yo'l yoqalarida, butazorlarda, aholi yashaydigan yerlarda у л ц т joy-
larda, tog‘ ctaklaridao‘sadi. G azandao‘tining bargi
tibbiyotda islila-
liladi. O 'sim lik gullaganda barglari qo‘lqop kiyib tcrib olinudi yoki
yer ustki qismini o ‘rib olib soiitilad i (o ‘simlikni quritisli jarayomda
lining achituvchi xususiyati yo ‘qoladi), so‘ngra bargi tcrib olinadi
va soya yerda quritiladi.
Bargi tarkibida 100-600 mg%
S vitamini, Q, V2 vitaminlari, 14-
30 mg% karotinoidlar, pantoten kislota, kversetin,
atsetilxolin, efir
moyi, organik kislotalar, 2-5% xlorofill, mikroelementlar, oshlovchi
va boshqa faol moddalar bor [29, 30].
G azanda o ‘tining dori preparatlari (damlama, suyuq ekstrakti,
vitaminli choy-yig‘malar tarkibida) qon to ‘xtatuvchi vosita sifa-
lida hamda surunkali yaralarni, vitaminlar
yetishmasligidan kelib
chiqqan kasalliklami - avitaminozlami davolash uchun ishlatiladi.
Bargi yana jigar kasalliklarida qo‘llaniladigan o ‘t haydovchi allaxol
preparati tarkibiga kiradi.
Gazanda o ‘simligi mevasini Abu Ali ibn Sino nafas qisishi kasal-
ligini davolash uchun, bargini qon oqishini to‘xtatuvchi va surgi
vosita sifatida qoMlagan. 0 ‘simlik
bargidan tayyorlangan damlama,
qaynatma va barg kukuni xalq tabobatida ko‘krak og‘rig‘i, nafas qi
sishi, diabet, isitma va bod kasalliklarini davolash uchun ishlatiladi.
Bulardan tashqari, bargidan tayyorlangan damlama vaporoshogi
nafas y o ‘llari kasalligida balg‘am k o ‘chiruvchi, siydik haydovchi
(siydik y o ‘llari va buyrak-tosh kasalliklarida) hamda qon oqishini
to ‘xtatuvchi dori sifatida qo‘llaniladi.
Soch to ‘qilishini to ‘xtatish uchun gazanda bargi damlamasi bilan
bosh yuviladi. Bargidan ajratib olingan xlorofilldan farmatsevtika va
oziq-ovqat sanoatida ishlatiladigan bezarar bo‘yok tayyorlanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: