‘zbekiston respublikasi L,1y va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Dorivor valeriana (Валериана лекарственная) -
Valeriana officinalis L.
Dorivor valeriana valcrianadoshlar -
Valerianaceae
oilasiga 
mansub bo‘lib, bo‘yi 2 m gacha etadigan k o ‘p yillik o ‘t o ‘simlik. 
Ildizpoyasidan birinchi yili ildiz oldi to ‘p barglari, ikkinchi yildan

---

boshlab poyasi o ‘sib chiqadi. Poyasi tik o ‘sadi, shoxlanmagan yoki 
yuqori qismi shoxlangan. Barglari oddiy, 4-11 jufl bo‘lakchalardan 
iborat toq patli ajralgan b o ‘lib, poyada bandlari (ildizoldi barglari 
uzun bandli),yuqorigako‘tarilgansari bandi qisqaribboradi, ularbarg 
bandlari yordamida qarama-qarshi o ‘mashgan. Barg boMakchalari 
chiziqsimon nishtarsimon yoki tuxumsimon, yirik tishsimon qirrali. 
Oq yoki pushti rangli, xushbuy, mayda, besh b o ‘lakli gullari yirik. 
M evasi-cho‘ziq tuxumsimon, och qo‘ng‘ir rangli pista hisoblanadi. 
Dorivor valcriana rnay-avgust oylarida gullaydi, mevasi iyun- 
sentabrda yetiladi.
42-rasm.
Dorivor valeriana (Валериана лекарственная)
-
Valeriana officinalis L.
Valeriana keng tarqalgan o ‘simlik hisoblanadi, y a’ni Markaziy 
Osiyodagi cho‘llar va Sibiming shimoliy qismidan tashqari hamma

---

luuludlardagi namlik bilan yaxshi ta ’minlagun ycrlnrda, o'rm on 
chckkalarida, soy bo‘ylarida va o'tloqlarda o'sadi Kossiyaning 
ko‘pgina viloyatlarida, Krasnodar o ‘lkasida, 
Moldaviya 
va 
Bclorussiyada, 0 ‘zbekistonda madaniy sharoitlanla o'stiriladi 
Tibbiyotda valeriananing ildizpoyasi, ildizi hamda yer ustki qisini 
ishlatiladi. Yer ustki qismi o ‘simlik gullagan davrida o ‘rib olinadi 
vh
soya yerda quritiladi yoki quritmay qoilaniladi.
Ildizpoyasi bilan ildizi mevalari pishib to ‘qilgandan so'ng 
kovlab olinadi, suvda yuvib, tuproqlaridan tozalanadi, salqin hamda 
havo tegib turadigan joyda yoki harorati 35°li quritgichlarda sekin 
quritiladi yoki quritilmasdan ishlatiladi.
Valeriana ildizpoyasi bilan ildizi tarkibida 0,5-1% efir moylari, 
0,5-2% valepotriatlar (valtrat, izovaltrat, valeridin, valexlorin va 
boshqalar), alkaloidlar, izovalerian, sirka, olma va boshqa organik 
kislotalar, saponinlar, oshlovchi va boshqa biologik faol moddalar 
bor.
Valeriananing dorivor preparatlari (ildizpoyasi bilan ildizi 
poroshogi, tabletkasi, damlamasi, qaynatmasi, nastoykasi, suyuq, 
quyuq ekstrakti tabletka holida) asab tizimini tinchlatiruvchi 
(uyqusizlikda, asabiylashganda) vosita sifatida hamda yurak 
faoliyatini tartibga solish uehun qo‘llaniladi.
Nastoykasi kamlbra-valerianali tomchilar va boshqa kompleks 
preparatlar tarkibiga, ildizpoyasi va ildizi tinchlantiruvchi va 
boshqa tinchlantiruvchi choylar-yig‘m alar tarkibiga, izovalerian 
kislotasining mentol bilan hosil qilgan efiri validol tarkibiga 
kiradi. Validol tinchlantiruvchi vosita sifatida k o ‘krak qisishini 
(stenokardiya) yurak kasalliklarini davolashda qo‘llaniladi.