‘zbekiston respublikasi L,1y va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Etmak, beh (Колючелистник)
—
AUochrusa gypsophilloides Regel et. Srenk.
Etmak Chinniguldoshlar -
Caryophyllaceae
oilasiga mansub 
b o ‘lib, b o ‘yi 80 sm ga yetadigan ko‘p yillik o ‘t o ‘simlik. Ildizlari 6 m 
gacha yetadi, tik joylashgan. Poyasi bir nechta bo‘lib tik o ‘sadi, asos 
qismidan boshlab shoxlangan, oqish yoki qizg‘ish rangli. Barglari 
chiziqsimon yoki tor nishtarsimon bo‘lib, poyasi bilan shoxlarida 
bandsiz qarama-qarshi joylashgan.
Barg q o ‘ltig‘idan ingichka, kalta novdalar o ‘sib chiqadi. Mayda, 
oq yoki pushti rangli gullari qo‘shaloq shoxchalarga joylashib, keng 
g ‘o ‘vaksimon to ‘pgulni hosil qiladi. Mevasi sharsimon ko‘sakcha. 
Etmak iyun-iyul oylarida gullaydi, iyul-avgustda mevasi yetiladi.
Etmak (beh) turlari Markaziy Osiyo va Qozog‘istonning 
0 ‘zbekistonga chegaradosh hududlarida cho‘llarda, tog‘ etaklaridan 
to togMaming o ‘rta qismigacha bo‘lgan toshloqlarda, shag‘alli 
qiyaliklarda, qurib qolgan daryoehalarda va ochiq yerlarda o ‘sadi.
Etmak (beh) turlarining ildizi tarkibida 10-30% triterpen sapo­
ninlar va boshqa biologik faol moddalar bor. Etmak ildizi balg‘am 
k o ‘chiruvchi vosita sifatida bronxit, nafas y o L Harming boshqa sha- 
mollash kasalliklarida qo‘llaniladi.

---

44-rasm.
Etmak, beh (Колючелистник)
-
Allochrusa gypsophilloides Regel et. Srenk.
Xalq tabobatida ham etmak (beh) turlarining ildizidan tay­
yorlangan qaynatma bronxit, yo ‘tal va nafas yo‘llanning boshqa 
kasalliklarida hamda turli yaralarni davolashda ishlatiladi. Etmak 
turlarining ildizidan toza saponinlar olinadi. Bu o ‘simlik ildizidan 
oziq-ovqat, yengil sanoatda hamda xalq x o ‘jaligining boshqa tarmo- 
qlarida keng miqyosda foydalaniladi.
Etmak ildizi ko‘pirish xususiyatiga ega bo'lgani uchun mahalliy 
xalq undan uzoq davrlardan beri nisholda va turli xil holvalar tay­
yorlashda foydalanib kelmoqda.