Mavzu: O’lkamiz hududlarida ilk davlat uyushmalarining paydo bo’lishi



Download 52,5 Kb.
bet1/6
Sana29.12.2021
Hajmi52,5 Kb.
#77342
  1   2   3   4   5   6
Bog'liq
O’LKAMIZ HUDUDLARIDA ILK DAVLAT


MAVZU: O’LKAMIZ HUDUDLARIDA ILK DAVLAT 
UYuSHMALARINING PAYDO BO’LISHI 
 
ReʻJA: 
1. Ilk davlatlar paydo bo’lishining asosiy omillari. 
2. O’lkamiz hududlarida dastlabki shaharsozlik madaniyati. 
3. Eng qadimgi davlatlar. Ulardagi ijtimoiy-iqtisodiy hayot. 
4. Antik davr davlatlari va ularning madaniyati. 
 
1-masala 
Nafaqat O’zbekiston, balki dunyo tarixida ilk davlatchilikning paydo bo’lishi 
masalalari  hozirgi  kunda  tadqiqotchilar  orasida  eng  dolzarb  bo’lib  turgan 
muammolardan  biri  hisoblanadi.  Masalani  o’rganib,  unga  aniqlik  kiritishdan 
oldin  davlatchilikning  ildizlari  va  paydo  bo’lish  shart-sharoitlariga  diqqat-
e’tiborni qaratmog’imiz lozim. 
Yangi  tosh  asriga  (neolit)  kelib  O’rta  Osiyo  hududlarida  dehqonchilikning 
paydo bo’lishi jamiyat hayotida ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyot jarayonlarini yanada 
tezlashtirdi.  Bronza  davriga  kelib  esa  dehqonchilikdan  chorvachilikning  ajralib 
chiqishi,  ixtisoslashgan  hunarmandchilik  xo’jaliklarining  rivojlanishi  natijasida  
ishlab  chiqarish  hajmi  ko’payib,  mehnat  qurollari  yanada  takomillashib  bordi. 
Jamiyatda  ishlab  chiqaruvchi  xo’jalikning  paydo  bo’lishi  va  jadallik  bilan 
rivojlanishi o’z navbatida ijtimoiy hayotdagi o’zgarishlarga sabab bo’ldi. 
Tadqiqotchilarning  fikrlariga  qaraganda,  sun’iy  sug’orishga  asoslangan 
dehqonchilik  O’rta  Osiyo  xo’jaligining  asosi  hisoblanib,  bu  jarayon  janubiy 
Turkmaniston,  Tojikiston  va  O’zbekistonning  janubida  bronza  (mil.  avv.  III-II 
yilliklar)  davrida,  Toshkent  vohasi  va  uning  atroflarida  esa  ilk  temir  (VIII-IV 
asrlar) davrida shakllanib rivojlandi. O’rta Osiyoda ilk davlat uyushmalari sun’iy 
sug’orish  birmuncha  qulay  bo’lgan  Amudaryo  (yuqori,  quyi,  o’rta)  oqimlari 
bo’ylarida, Murg’ob vohasida, Zarafshon va Qashqadaryo vohalarida shakllanib 
rivojlanadi.  Bunday  holatni  dunyo  tarixidagi  dastlabki  davlatlar-Misr  (Nil)  va 
Mesopotamiya (Dajla va Frot) misolida ham kuzatish mumkin. 
Hozirgi  kunga  kelib,  O’rta  Osiyoning  juda  ko’plab  bronza  va  ilk  temir 
davriga  oid  yodgorliklaridan  (Sopolli,  Jarqo’ton,  Anov,  Qiziltepa,  Ko’zaliqir, 
Afrosiyob,  CHust,  Dalvarzin,  Daratepa  va  boshq.)  ishlab  chiqaruvchi  xo’jalik 
bilan  bevosita  bog’liq  bo’lgan  metall  qurollar  topib  o’rganilgan.  Metall 
qurollarining  mehnat  qurollari  sifatida  jamiyat  hayotiga  keng  yoyilishi  mehnat 
unumdorligining  yanada yuksalishi uchun  ulkan imkoniyatlar yaratib, bu  jarayon 
davlatchilik paydo bo’lishini yanada tezlashtirdi. 
So’nggi  bronza  davriga  kelib  kulolchilik  charxining  ishlatila  boshlanishi 
natijasida  Sopolli,  Oltintepa,  Gonur,  Jarqo’ton  kabilarda  kulolchilik  mahallalari 
paydo  bo’ladi.  SHuningdek,  hunarmandchilikning  toshga,  metallga,  yog’ochga, 
suyakka  ishlov  berish  turlari  ham  keng  tarqaladi.  O’unarmandchi-likning 
ixtisoslashuvi,  alohida  xo’jalik  tarmog’i  sifatida  shakllanib  rivojlanishi 
jamiyatdagi iqtisodiy taraqqiyot uchun muhim ahamiyatga ega bo’lib, davlatchilik 
paydo  bo’lishi  uchun  muhim  bo’lgan  qo’shimcha  mahsulot  ko’payishiga  turtki 
bo’ldi. 
O’rta Osiyo hududlarida yashagan aholi qadimgi davrlardan boshlab o’zaro 
munosabatlarni  rivojlantirib  kelganlar.  Bronza  davriga  kelib  shimoldagi 
ko’chmanchi  chorvador  qabilalar  va  janubdagi  o’troq  dehqonchilik  aholisi 
o’rtasida  o’zaro  mol  ayirboshlash  va  madaniy  aloqalar  yanada  jadallashdi.  Bu 
o’rinda  o’sha  davrda  shakllanib  keyinchalik  yanada  rivojlangan  qadimgi 
yo’llarning  ahamiyati  beqiyos  bo’ldi.  Bu  yo’llar  orqali  O’rta  Osiyo  qadimgi 
aholisi  mintaqadan  tashqari  qo’shni  davlatlar  Mesopotamiya,  Misr,  Hindiston, 
Eron, Afg’oniston kabilar bilan turli aloqalarni rivojlantirganlar. 
Xullas,  Bronza  davriga  kelib  aholi  ishlab  chiqarishning  ma’lum  bir 
sohalariga  —  dehqonchilik,  chorvachilik  va  hunarmandchilikka  ixtisoslashib 
bordi.  Bu  jarayon  ishlab  chiqaruvchi  kuchlarning  o’sishi  va  ularning  bir  yerga 
to’planishi uchun  zamin  yaratdi.  Ishlab  chiqaruvchi kuchlarning o’sishi  o’z nav-
batida  mahsulot  hajmining  o’sib,  qo’shimcha  mahsulot  paydo  bo’lishiga  sabab 
bo’ldi. Demak, qadimgi xo’jaliklarning ixtisoslashuvi, suQorma dehqonchilikning 
rivojlanishi,  metallning  hayotga  jadallik  bilan  kirib  kelishi  va  yoyilishi, 
hunarmandchilikda turli tarmoqlarning rivojlanishi, o’zaro ayirboshlash va savdo-
sotiq  taraqqiy  etishi  natijasida  jamiyat  hayotida  ijtimoiy-iqtisodiy  yuksalish 
kuzatiladi. Bu yuksalish ilk davlatchilikning asosiy poydevori hisoblanadi.



Download 52,5 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5   6




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish