‘zbekiston respublikasi L,1y va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

28-rusm.
Q o‘ng‘ir eman (Дуб летний) -
Quercus robur L.
MDH davlatlari, Yevropa qismi o ‘rmonlaridagi turkurnning 
asosiy o ‘rmon hosil qiluvchi turlari tarqalgan va ular daryo bo'ylarida 
o ‘sadi. Kavkaz va Uzoq Sharqda emanning boshqa turlari tarqal­
gan. Eman turlari Markaziy Osiyoga xususan 0 ‘zbekistonga in- 
troduksiya qilinganiga 100 yildan oshgan. Eman turlari istirohat 
bog‘larida, xiyobonlarda va ko‘chalarda manzarali daraxt sifatida 
o ‘stiriladi.
Xalq tabobatida emanning quyidagi ikki turi - oddiy yoki 
qo‘ng‘ir eman (Дуб обыкновенный, летний)- 
Quercus robur L.
(Quercus pedunculata Ehrh.)
va Qoya emani- (Дуб скальный)- 
Quercuspetraea Liebl.
qo‘llaniladi.
Emanning tarkibida 7-20% oshlovchi moddalar, 1,6% gallat va 
ellag kislotalar, flavonoidlar va boshqa kimyoviy birikmalar bor.

---

Emanning po‘stlog‘i qaynatmasi burishtiruvchi vn anliscplik 
vosila sifatida og‘iz bo‘shlig‘i kasalliklarida (gingivit, stomalil va 
boshqa) hamda tomoq shilliq pardasi yallig'lanishida, milk qona- 
ganda, shamollaganda o g ‘izni chayish uehun ishlatiladi. lla ’/an 
20% li qaynatmasi terming kuygan joyiga ham ishlatiladi.
Yapon soforasi, tuxumak (Софора японская)
-
Sophora japonica L.
Yapon soforasi Dukkakdoshlar -
Fabaceae
oilasiga mansub 
bo‘lib, b o ‘yi 20 m gacha yetadigan daraxt. Yosh novdalari tukli, 
yashil-sarg‘ish rangli p o ‘stloq bilan qoplangan. Barglari toq patli 
murakkab, 5-7 juft cho‘ziq ellipssimon, cho‘ziq tuxumsimon, yoki 
keng nishtarsimon, o ‘tkir uchli bargchalardan tashkil topgan b o ‘lib, 
qisqabandi yordamida poyasi bilan shoxlaridaketm a-keto‘mashgan. 
Sariq rangli, bcsh bo‘lakli gullari ro'vaksim on gulto‘plamni hosil 
qiladi. Mevasi - qisqa bandli, tuk q o ‘n g ‘ir-qora rangli dukkak hisob- 
lanadi. Sofora iyun-iyul oylarida gullaydi, mevasi avgust-sentabrda 
etiladi.
Soforaning valani Xitoy va Yaponiya hisoblanadi, M DHning ja- 
nubiy mintaqalariga va Markaziy Osiyoga introduksiya qilingan va 
manzarali va dorivor daraxt sifatida o'stiriladi.
Tibbiyotda saforaning q o ‘llaniladigan qismi guli (g‘unchasi) 
va mevasi hisoblanadi. Gullari ochilishidan oldin yig‘iladi va soya 
yerda quritiladi. So‘ngra undan rutin olish uehun farmatscvtika za- 
vodlariga yuboriladi. Mevasi kuzda yetilgan vaqtda yig‘ib olinadi va 
ochiq havoda quritiladi. Guli va mevasi tarkibida flavonoidlar (rutin, 
kversetin, kempferol, genistein va ulaming glikozidlari), S vitamini, 
bo‘yovchi va boshqa biologik faol moddalar bor. Asosiy flavonoidi 
b o ig a n rutin sofora guli g ‘unchasida 0,3-44% gacha bo‘ladi. Undan 
yana kversetin olinadi.
Sofora meva nastoykasi trofik yaralami hamda kuygan joyni 
davolash uehun qo‘llaniladi. Rutin va kversetin R vitamini ta’siriga 
ega bo‘lib, tabletka xolida shu vitamin yetishmasligida - gipo va 
avitaminoz, qon tomirlar devori o ‘tazuvchanligining buzilishidan 
kelib chiqqan kasalliklar, gemorragik diatez, k o ‘z pardasiga qon

---

quyilishi, kapillyar toksikoz, nur kasalligi, qon bosimining oshishi 
(gipertoniya), bod, qizamiq, va boshqa kasalliklarni davolash hamda 
oldini olish uchun ishlatiladi.