28-rusm.
Q o‘ng‘ir eman (Дуб летний) -
Quercus robur L.
MDH davlatlari, Yevropa qismi o ‘rmonlaridagi turkurnning
asosiy o ‘rmon hosil qiluvchi turlari tarqalgan va ular daryo bo'ylarida
o ‘sadi. Kavkaz va Uzoq Sharqda emanning boshqa turlari tarqal
gan. Eman turlari Markaziy Osiyoga xususan 0 ‘zbekistonga in-
troduksiya qilinganiga 100 yildan oshgan. Eman turlari istirohat
bog‘larida, xiyobonlarda va ko‘chalarda manzarali daraxt sifatida
o ‘stiriladi.
Xalq tabobatida emanning quyidagi ikki turi - oddiy yoki
qo‘ng‘ir eman (Дуб обыкновенный, летний)-
Quercus robur L.
(Quercus pedunculata Ehrh.)
va Qoya emani- (Дуб скальный)-
Quercuspetraea Liebl.
qo‘llaniladi.
Emanning tarkibida 7-20% oshlovchi moddalar, 1,6% gallat va
ellag kislotalar, flavonoidlar va boshqa kimyoviy birikmalar bor.
Emanning po‘stlog‘i qaynatmasi burishtiruvchi vn anliscplik
vosila sifatida og‘iz bo‘shlig‘i kasalliklarida (gingivit, stomalil va
boshqa) hamda tomoq shilliq pardasi yallig'lanishida, milk qona-
ganda, shamollaganda o g ‘izni chayish uehun ishlatiladi. lla ’/an
20% li qaynatmasi terming kuygan joyiga ham ishlatiladi.
Yapon soforasi, tuxumak (Софора японская)
-
Sophora japonica L.
Yapon soforasi Dukkakdoshlar -
Fabaceae
oilasiga mansub
bo‘lib, b o ‘yi 20 m gacha yetadigan daraxt. Yosh novdalari tukli,
yashil-sarg‘ish rangli p o ‘stloq bilan qoplangan. Barglari toq patli
murakkab, 5-7 juft cho‘ziq ellipssimon, cho‘ziq tuxumsimon, yoki
keng nishtarsimon, o ‘tkir uchli bargchalardan tashkil topgan b o ‘lib,
qisqabandi yordamida poyasi bilan shoxlaridaketm a-keto‘mashgan.
Sariq rangli, bcsh bo‘lakli gullari ro'vaksim on gulto‘plamni hosil
qiladi. Mevasi - qisqa bandli, tuk q o ‘n g ‘ir-qora rangli dukkak hisob-
lanadi. Sofora iyun-iyul oylarida gullaydi, mevasi avgust-sentabrda
etiladi.
Soforaning valani Xitoy va Yaponiya hisoblanadi, M DHning ja-
nubiy mintaqalariga va Markaziy Osiyoga introduksiya qilingan va
manzarali va dorivor daraxt sifatida o'stiriladi.
Tibbiyotda saforaning q o ‘llaniladigan qismi guli (g‘unchasi)
va mevasi hisoblanadi. Gullari ochilishidan oldin yig‘iladi va soya
yerda quritiladi. So‘ngra undan rutin olish uehun farmatscvtika za-
vodlariga yuboriladi. Mevasi kuzda yetilgan vaqtda yig‘ib olinadi va
ochiq havoda quritiladi. Guli va mevasi tarkibida flavonoidlar (rutin,
kversetin, kempferol, genistein va ulaming glikozidlari), S vitamini,
bo‘yovchi va boshqa biologik faol moddalar bor. Asosiy flavonoidi
b o ig a n rutin sofora guli g ‘unchasida 0,3-44% gacha bo‘ladi. Undan
yana kversetin olinadi.
Sofora meva nastoykasi trofik yaralami hamda kuygan joyni
davolash uehun qo‘llaniladi. Rutin va kversetin R vitamini ta’siriga
ega bo‘lib, tabletka xolida shu vitamin yetishmasligida - gipo va
avitaminoz, qon tomirlar devori o ‘tazuvchanligining buzilishidan
kelib chiqqan kasalliklar, gemorragik diatez, k o ‘z pardasiga qon
quyilishi, kapillyar toksikoz, nur kasalligi, qon bosimining oshishi
(gipertoniya), bod, qizamiq, va boshqa kasalliklarni davolash hamda
oldini olish uchun ishlatiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |