‘zbekiston respublikasi L,1y va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Chilonjiyda (Унаби обыкновенный) -
Zizyphus jujuba Mill.
Chilonjiyda jum rutdoshlar -
Rhamnaceae
oilasiga mansub 
b o ‘lib, b o ‘yi 2-5 m b o iad ig an tikanli daraxt. Barglari cho‘ziq tu­
xumsimon, tishsimon qirrali bo‘lib, qisqa bandi yordamida poya 
va shoxlarida ketma-ket o ‘mashgan. Mayda, sariq rangli, ko‘rimsiz 
gullari barg qo‘ltig‘idan o ‘sib chiqqan yarim soyabonga joylashgan. 
Mevasi to ‘q sariq-qizil rangli, dumaloq yoki bir oz cho‘ziq, nordon- 
shirin mazali danakli meva. Chilonjiyda iyun-iyul oylarida gullaydi, 
mevasi avgust-sentabrda pishadi.
Chilonjiyda yo w o yi holda Xitoy, Markaziy Osiyo va Kavkaz 
tog‘larida, ularning o ‘rta qismidagi quruq qiyaliklarda o ‘sadi.

---

0 ‘zbekistonda chilonjiyda yovvoyi holda T o‘polang daryosi hav- 
zasida uchraydi. Xalq tabobatida chilonjiydaning bargi va mevasi 
ishlatiladi. Bargini o ‘simlik gullaganda va mevasi pishishidan oldin 
yig‘iladi va soya yerda quritiladi. Mevasi yaxshi yetilib pishgan- 
dan keyin yig‘ib olinadi va ochiq havoda - quyoshda quritiladi. 
Chilonjiyda bargi tarkibida 0,36% saponinlar, 3,7% flavonoidlar 
(rutin, giperozid, kvcrsimeritrin), 6,6% qandlar, 292,5 mg% S vita­
mini, smolalar, 9,46% oshlovchi moddalar, mevasida — 30% gacha 
qandlar, 25% gacha organik kislotalar, 3,5% flavonoidlar (rutin va 
boshqa), S vitamini, oshlovchi moddalar bor [5, 12, 30].
26-rasm.
Chilonjiyda (Унаби обыкновенный) -
Zizyphus jujuba Mill.
Chilonjiyda mevasi qadimdan Xitoy, Kavkaz va Markaziy Osiyo 
xalq tabobatida turli kasalliklarni davolashda qo‘llanilgan. Abu Ali
92

---

ibn Sino ham chilonjiydani ko‘krak o g 'rig 'i, o'pka, h o ‘yrak va 
siydik pufagi kasalliklarini davolash uehun ishlulgiin Chilonjiyda 
mcvasidan tayyorlangan damlama xalq tabobatida ko'kruk og‘rigli 
va y o ‘talda yumshatovchi, yo‘tal qoldiruvchi dori sifatida, kaniqon- 
lik, astma, chechak, ich ketishi, isitma, ichak, o ‘pka, jigar, buyrak 
va qovuq kasalliklarini davolash uehun hamda o g ‘riq qoldiruvchi. 
qon bosimini pasaytiruvchi va siydik haydovchi vosita sifatida 
q o ‘llaniladi.
Keyingi yillardagi ilmiy izlanishlar chilonjiyda bargi va meva­
sining gipotenziv (qon bosimini pasaytiruvchi) va siydik haydovchi 
ta ’sirga ega ekanligi ilmiy tibbiyotda keng ishlatishga tavsiya etil- 
gan.