‘zbekiston respublikasi L,1y va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

29-rasm.
Yapon soforasi (Софора японская) -
Sophora japonica L.
Oddiy o ‘rik (Абрикос обыкновенный) -
Armeniaca vulgaris Lam.
0 ‘rik-Ra’noguldoshlar -
Rosaceae
oilasiga mansub bo‘lib, 
bo‘yi 5-8 m, b a’zan 17 m gacha yetadigan mevali daraxt. Tanasi 
va shoxlari qo‘ng ‘ir rangli po‘stloq bilan qoplangan. Barglari 
tuxumsimon, cho‘ziq tuxumsimon, o ‘tkir uchli, arrasimon qirrali 
bo‘lib, uzun bandi yordamida poyasi bilan shoxlarida ketma-ket 
o ‘rnashgan. Gullari oq yoki pushti rangli, besh b o ‘lakli. Mevasi -
sariq, zarg‘aldoq, qizg‘ish rangli, turli shakl va katta-kichiklikdagi 
sershira, mazasi va hidi yoqimli danakli h o i meva.

---

O 'rik mart- aprcl oylarida barg chiqiirinay gullaydi, mevasi 
lyun-avgustda pishadi. Uning mcvasini kattaligi tovuc] tnxumidek 
kcladigan xalq seleksiyasi navlari ham bor.
30-rasm.
0 ‘rik (Абрикос обыкновенный) — 
Armeniaca vulgaris Lam.
Markaziy Osiyoning to g ‘li hududlarida 500-2000 m gacha 
bo ‘lgan balandliklarida yovvoyi holda o ‘sadi. Markaziy Osiyo, 
Kavkaz, A fg‘oniston, Eron, Turkiya va 0 ‘rta yer dengizi atro- 
flaridagi mamlakatlarida madaniy o ‘simlik sifatida keng miqyosda 
o ‘stiriladi, katta-katta o ‘rikzorlar tashkil qilingan.
0 ‘rikning m ag‘zidan olinadigan moyi va daraxtidan olinadigan 
yelimi tibbiyotda ishlatiladi. Mevasining seret qismida 27% gacha 
qand, 2,5% organik kislotalar (olma, limon kislota), karotin, S va 
RR vitamini, flavonoidlar, pektin, mineral, oshlovchi moddalar,

---

m ag‘zida 30-50% yog‘, emulsin fermenti bor. 0 ‘rikriing achchiq 
danakli navlarida 8,43% gacha amigdalin glikozidi b o ia d i. 0 ‘rik 
moyi b a ’zi dori moddalar - kamfora, gormonlar va boshqalar tay- 
yorlashda, daraxtining yelimi yog'li emulsiyalar tayyorlashda emul- 
gator sifatida arab yelimi o'rnida, achchiq danakli o ‘rik m ag‘zi esa 
achchiq bodom suvi tayyorlashda ishlatiladi. 0 ‘rik yelimi arab ye­
limi singari arabindan iborat b o ‘lib, suvda yaxshi eriydi.
Xalq tabobatida o ‘rikning quritilgan mevasi (turshagi) ishla­
tiladi, u kaliyga boy boMib yurak-qon tom ir kasalliklarida tavsiya 
etiladi. Turshakni ivitib qo‘yib ichilsa, ichni yumshatadi, oshqozon- 
ichak tizimini laoliyatini yaxshilaydi, siydik ajralishini ko‘paytiradi 
(buyrak-tosh kasalliklarida). Uni yana qon bosimi k o ‘tarilgan hol- 
larda va sariq kasalligida ichilsa ham, nafi tegadi.
O lrik mevasi tarkibida kaliy elementi k o ‘p b o ‘lgani uchun uni 
yurak yetishmovchiligi kasalliklarida iste’mol qilib turish foydali. 
Lekin mevasi tarkibida qand borligini hisobga olib, uni diabet kasa- 
liga chalinganlarga berib boim aydi. 0 ‘rik mevasi oziq-ovqat sanoa- 
tida murabbo, sharbat, turshak, bargak, kompot, konservalar tayyor­
lashda keng miqyosda ishlatiladi.