‘zbekiston respublikasi L,1y va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

N a’matak (Ш иповник) -
Rosa L.
M arkaziy Osiyoda o'sadigan 36 ta n a’m atak turlaridan 17 tasi 
(Vzbekiston florasida uchraydi. Ulaming quyidagi beshta turi tib- 
biyotda ishlatiladi: Begger na’matagi (шиповник Бегтера) -
Rosa
heggeriana Schrenk,
Oddiy n a’matak (Ш иповник собачий) -
Rosa canina L.,
Fedchenko n a’matagi (Ш иповник Федченко) 
Rosa fedtshenkoana Rgl
va Dargumon n a’m atak (Ш иповник 
сомнительний) -
Rosa ambigua Russ.
N a’matak turlari ra’noguldoshlar-
Rosaceae
oilasiga mansub 
bo‘lib, b o ‘yi 1,5-3 m, b a’z a n 4 m g a yetadigan tikanli buta. Novdalari 
egiluvchan bo‘lib, yaltiroq, q o ‘ng‘ir-qizil yoki qizil-jigarrang 
po‘stloq bilan qoplangan. Barglari toqpatli murakkab, 5-7 ta tuxum- 
simon, arrasimon qirrali bargchalardan tashkil topgan bo‘lib, ban- 
di yordamida poyasi bilan shoxlarida ketma-ket joylashgan. Yirik 
qizil, pushti, sariq yoki oq rangli, xushbuy, besh bo‘lakli gullari 2-3 
tadan shoxchalariga joylashgan. Shakli va rangi turlicha, shirali, gul 
o'm idan hosil bo‘lgan soxta mevaga ega. N a’matak aprel- may oy- 
larida gullaydi, mevasi sentabr oyida pishadi [11].
N a’matak turlari Markaziy Osiyoning hamma respublikalari- 
dagi o^rinonlarda, tekisliklarda, to g‘-cho‘l tumanlarida, to ‘qaylarda,
65

---

log'lam ing pastki (tog‘ etaklari), o ‘rta va yuqori qismlarigacha 
bo‘lgan ariq b o ‘ylarida, butalar orasida, tog‘larning quruq toshloq 
yon bag‘irlarida, yong‘oqzor va archazorlarda, bog‘larda va boshqa 
ycrlarda o‘sadi. Tibbiyotda na’matakning soxta mevasi ishlatiladi. 
0 ‘simlik mevasi avgust oyining oxirlaridan boshlab toki oktabr oyi- 
gacha yig‘iladi.
Sovuq urgan mevalarida vitamin S miqdori kamayib ketadi. 
Mevasini yig‘ayotgan vaqtda qo‘lga tikan kirmasligi uchun brezent 
qo‘lqop kiyib olish lozim. Y ig‘ilgan mevalar tezda ochiq havoda- 
quyoshda yoki +80-90°S xaroratli issiqxonalarda quritiladi. B a’zan 
n a’matak mevasi quritilmasdan dorivor preparatlar olish uchun 
to ‘g ‘ridan-to‘g ‘ri fannatsevtika zavodlariga qayta ishlash uchun 
yuboriladi. Qurigan mevalari kosachabarg va boshqa qoldiqlaridan 
tozalanadi.