‘zbekiston respublikasi L,1y va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

13-rasm.
Oddiy n a ’matak (Ш иповник собачий) — 
Rosa canina L.

---

Mevasi larkibida 4-6%, ba’zan 15% gnchu S vilumini, Vr R, E 
va К vitaminlari, 12-27 mg% karotin, 29% gacha organik (limon, 
olma va boshqa) kislotalar, 18% gacha qandlar, 1,7% gmlut pektin, 
4,5% gacha oshlovchi moddalar mavjud. N a’matuk urug'ida 
moy 
va boshqa faol birikmalar bor. N a’matak turlarining mevasi tmli vi 
laminlar saqlovchi polivitaminli mevalarga kiradi, ya'ni “labiiy vi 
laminlar konsentrati” deb ataladi.
Yuqori vitaminli turlari (Begger na’matagi va Fedchenko na’- 
matagi) avitaminoz kasalliklarini davolash va ulam ing oldini olish 
uchun qo‘llaniladi. U rug‘idan olingan moyi va mevasining yumshoq 
qismidan tayyorlangan moyli ekstrakti - karatolin kuyganni, trofik 
yaralami, ekzema, teri kasalliklarini, rentgen nuridan kuygan joy- 
larni, yarali kolit va boshqa kasalliklami davolashda ishlatiladi.
N a’matak turlarining b a’zilaridan vitaminli konsentratlar, shar- 
bat tayyorlanadi, vitamin S (askorbin kislota) olinadi, quruq meva- 
sidan tabletka va xab dorilar iayyorlanadi. Bu dorilar avitaminoz 
kasalligini davolashda va uning oldini olishda ishlatiladi. Askorbin 
kislota k o ‘pgina kompleks preparatlar tarkibiga kiradi.
Vitamin S kamroq bo‘ladigan n a’matak turlaridan - oddiy itbu- 
run n a’matagi (mevasi tarkibida 0,2-2,2% gacha vitamin S mavjud) 
mevasidan tayyorlanadigan xolosas preparati jigar kasalliklarini 
(xoletsistit, gepatit - sariq kasalligi va boshqalami) davolash uchun 
ishlatiladi. N a’matak turlarining mevasidan tayyorlangan damlama 
va qaynatmalar xalq tabobatida m e’da-ichak kasalliklarini davolash 
uchun hamda isitma qoldiruvchi, o ‘t va siydik haydovchi dori sifa- 
tida qoilaniladi.
Bu dori turlari bilan og‘iz bo‘shlig‘i kasalliklarida (milk yallig1- 
lanishi va undan qon oqishi) og‘iz chayiladi. N a’matak mevasi yana 
organizmni quvvatlantirish, modda almashinuvini yaxshilash, soxta 
mevalari ichidagi haqiqiy mevalari - yong‘oqchalari buyrak va siy­
dik y o ‘llari kasalliklarida siydik haydash uchun ishlatiladi. 0 ‘simlik 
ildizidan tayyorlangan damlama va qaynatma xalq orasida m e’da 
va jigar kasalliklariga, bargining kukuni esa yaralarga davo bo‘ladi.
N a’matak turlari mevasidan oziq-ovqat sanoatida vitaminga boy 
konsentratlar, konfetlar va boshqa qandolat mahsulotlari tayyorlash- 
da foydalaniladi.

---