19-rasm.
Oddiy soxta kashtan (Конский каштан обыкновенный)
-
Aesculus hippocastanum L
Tibbiyotda soxta kashtanning urug‘i, guli va bargi keng
qo‘llaniladi. Mevasi to ‘liq pishganda qoqib olinib, undan urug‘i
ajratiladi va ochiq havoda - quyoshda quritiladi. Barglari yoz b o ‘yi
yig‘ilishi mumkin, ammo faqat soya yerda quritiladi.
U rug‘i tarkibida eskulin, fraksin, kumarin glikozidlari, flavo-
noidlar (kversetin va kempferol glikozidlari), 8-10% triterpen sapo-
ninlar (essin va boshqa), 6-8% yog‘, 50% gacha kraxmal, 8-10%
oqsil, osblovchi va boshqa moddalar, bargida - flavonoidlar (kver-
sctin, kempferol va ulam ing glikozidlari), karotinoidlar va boshqa
faol birikmalar bor.
Soxtakashtan urug‘idan tayyorlangan ckstrakt - cskuzan trom-
boflebit va vena qon tomiri (ayniqsa oyokda) kengayishi oldini olish
va davolashda hamda bavosil va atcrosklerozda ishlatiladi.
OshJovchi totim (Сумах дубильный) -
Rhus coriaria L.
Totim pistadoshlar -
Anacardiaceae
oilasiga mansub b o ‘lib,
b o ‘yi 1-3 m boMadigan buta yoki kichik daraxt. Totim y o w o y i
holda 0 ‘zbckistonning janubida T o‘polang va Sangardak daryolari
havzasida o ‘sadi. Barglari toqpatli murakkab, 4-8 juft cho‘ziq-tu-
xumsimon yoki nishtarsimon, yirik arrasimon qirrali barglardan
tashkil topgan bo‘lib, bandi yordamida poyasi bilan shoxlarida
kctma-kct o ‘mashgan. Bir jinsli, mayda, ko ‘rimsiz, besh b o ‘lakli,
yashil-oq rangli gullari ayrim-ayrim (changchi va urug‘chi) holda
ro ‘ vak simon gulto ‘plamiga j oylashgan.
Mevasi - qizil rangli, sharsimon yoki buyraksimon, mayda,
quruq, danakli meva. Totim iyun - iyul oylarida gullaydi, m eva
si sentabr-oktabrda yetiladi. Totim Kavkaz, Qrim, Turkmaniston,
Tojikiston va O'zbekistonning quruq, toshloq va ohakli tog‘ qi-
yaliklarida, dengiz sathidan 900-1700 m balandliklardagi tog‘ qi-
yaliklarida, ba’zan o ‘rmonlarda va o ‘rmon chekkalarida o ‘sadi.
Totimning bargi xalq tabobatida ishlatiladi.
0 ‘simlik gullashi oldidan to mevalari pishgunga qadar barg
lari yig‘iladi va ochiq havoda quritiladi. So‘ngra tanin olish uehun
farmatsevtika zavodlariga yuboriladi.
Totim bargi tarkibida 25-33% oshlovchi moddalar (10-20,9%
tanin), 4,8% gacha gallat kislotasi, flavonoidlar (avikulyarin, astrag-
alin, miritsitrin), efir moyi, 112 mg% S vitamini, bo‘yoq va boshqa
moddalar bor. Totim bargi tanin olish manbasi hisoblanadi. Tanin
burishtiruvchi, antiseptik va yallig‘lanishga qarshi ta ’sirga ega.
Shuning uehun uning preparatlari (tanalbin va tansal tabletka holida)
m e’da-ichak kasalliklarini (m e’da-ichak katari, enterit, kolit, ich ke-
tish) davolashda ishlatiladi. Tanin og‘iz bo‘shlig‘i, burun va tomoq-
ning yallig'lanishidachayish (1-2% li critmasi) yoki shilliq qavatlar-
ga sinlish (taninning 5-10% li erilmasi), kuyganni, surunkali ck/.c-
inalarni va turli yaralami davolashda hamda ichak yallig'lanishida
qo'llaniladi.
Inson alkaloidlar (morfin, kokain, atropin, nikotin, ii/.iostigmin
va boshqalar) hamda og‘ir metallar tuzlari bilan zaharlanganda unga
laninning 0,2-2% li critmasi ichishga bcriladi yoki 0,5 % li critmasi
bilan m c’da yuviladi [30].
Do'stlaringiz bilan baham: |