‘zbekiston respublikasi L,1y va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi



Download 7,98 Mb.
Pdf ko'rish
bet44/144
Sana16.12.2022
Hajmi7,98 Mb.
#888201
1   ...   40   41   42   43   44   45   46   47   ...   144
Bog'liq
O\'rmon dorivor o\'cnvlirlari. Berdiqulov E.T

Tut (Ш елковица) -
Morus L.
Tut turlari tutdoshlar -
Moraseae
oilasiga mansub bo‘lib, bo‘yi 
15 m gacha yetadigan daraxt. Barglari tuxumsimon, b o ‘yraksimon- 
tuxumsimon, barg plastinkasi butun, 3-5 b o ‘lakli yoki patsimon qirq- 
ilgan, arrasimon yoki ikki marta arrasimon o ‘yilgan qirrali b o iib , 
bandi yordamida poya va shoxlarida ketma-ket o ‘mashgan. Bir jin- 
sli (ko‘pincha ikki uyli) mayda, k o ‘rimsiz gullari kuchala to ‘pguliga 
joylashgan.
22-rasm.
Qora tut, Shotut (Ш елковица белая) — 
Morus nigra L.


Mevasi oq, qizil, qora rangli, shirin yoki nordon-sliirin m a/ali, 
scrshira, urug‘li to ‘p meva. Tut aprel oyidu gullaydi, may-iyunda 
pishadi. Tut turlari qishloq xo ‘jaligida ipak qurli uehun o /uqa si- 
lalida I'oydalanish va dalalarni himoyalovchi ihotazorlar sil'alidan 
loydalanish maqsadida keng ko‘lamda ekiladi, lekin ko‘pincha yov- 
voyilashgan holda ham uchraydi. Xalq tabobatida ko‘pincha lutning 
quyidagi ikki turining bargi va mevasi ishlatiladi: Oq tut (Balxitul) 
(Шелковица белая) -
Morus alba L.
va Shotut - (Шелковица 
черная) -
Morus nigra L.
Tut turlarining mevasi to 'liq yetilib pishganda qoqib yig‘iladi, 
ochiq havoda quritiladi yoki quritmasdan ishlatiladi. Bargi yirik- 
lashganda, mevasi pishishidan oldin yoki pishganda y ig ‘iladi, soya 
yerda quritiladi yoki quritmay qoTlaniladi.
Oq tut bargi tarkibida 77,2-147,6 mg% S vitamini, karotin, efir 
moyi (35-56% geksenollardan va boshqa terpenoidlardan tashkil 
lopgan), b o ‘yoq, oshlovchi moddalar, mevasida 10,9% qandlar (gly- 
ukoza, fruktoza, saxaroza), 10,5-40 mg% vitamin S, oshlovchi va 
boshqa moddalar bor.
Tut mevasi 
xalq 
tabobatida qonni 
tozalovchi va uni 
ko'paytiruvchi, siydik haydovchi, ichak faoliyatini mustahkamlov- 
chi, yurak ishini yaxshilovchi va isitmani tushiruvchi vosita sifatida 
qoTlaniladi. Yurak kasalligi (miokardiodistrofiya) ok tut mevasi bi­
lan davolanganda ancha yaxshi natijalar olingan.
Shotut bargi tarkibida 164,6-370 mg% S vitamini, bo‘yoq, os­
hlovchi moddalar, mevasida 12,7% qandlar, 1,24-1,8% organik 
(olma, limon va boshqa kislotalar), b o ‘yoq, pektin, oqsil va boshqa 
moddalar bor.
Quritilmagan barg shirasi angina va tish og‘rig ‘ini davolashda, 
mevasi o g ‘iz bo‘shlig‘i kasalliklari, bo‘g ‘ma (дифтерия), qizil- 
cha (скарлатина), isitma va boshqa kasalliklarni davolash uehun 
hamda burishtiruvchi, isitma k o ‘tarilganda, chanqoqni bosuvchi va 
siydik haydovchi vosita sifatida qo‘llaniladi. O g‘iz bo‘shlig'i va to- 
moq kasalliklarida meva damlamasi bilan og‘iz va tomoqni chayish 
buyuriladi, isitma bilan kechadigan kasalliklarda shotut mevasidan 
chanqov bosuvchi ichimlik tayyorlanib, bemorga ichirilsa foyda 
qiladi.


Tut turlari bargidan vitaminlar, organik kislotalar va boshqa 
moddalarga boy xolosas k o ‘rinishidagi dorivor preparat olingan va 
ilmiy tibbiyotda xolosas o ‘m ida jigar va o ‘t qopi kasalliklarini (sariq 
kasalligi, xoletsistit va boshqalami) davolashda ishlatishga tavsiya 
qilingan.

Download 7,98 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   40   41   42   43   44   45   46   47   ...   144




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish