Ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги тошкент давлат аграр университети

Таянч тушунчалар: Техник объект, синаш турлари ва 
режалари, жадаллаштириш коэффициенти, бардошликка синаш, 
уларнинг тоифалари, мойлаш, гидродинамик назария, подшипник, 
шпонка, вал-подшипник, бирикмалар, чегаравий ҳолатлари, 
тирқиш, уларнинг ўзгариши, детал, тўлиқ ва қолдиқ ресурс, 
ҳисоблаш формулалари, таҳлил. 
Мавзу бўйича такрорлаш учун саволлар: 
1. Асосий синаш турлари таҳлил қилинсин. 
2. Синаш режаларини таҳлил қилинсин. 
3. Жадал синаш усуллари, уларнинг вазифалари ёритилсин. 
4. Жадаллаштириш коэффициентини аниқлаш формуласи 
қандай аниқланади? 
5. Ейилишга бардошликка синаш тоифалари таҳлил қилинсин. 
6. Тадқиқот ишларида техник диагностиканинг мақсади ва 
вазифалари ёритилсин. 
7. Қўзғалувчан ва қўзғалмас текисликлар орасидаги босим 
остида ҳаракатланувчи мой қатламларининг тезлик профили ва 
суюқлик сарфини аниқлаш формуласи таҳлил қилинсин. 
8. Думалаш подшипникларидаги тирқишлар тури таҳлил 
қилинсин. 
9. Сирпаниш подшипникдаги ейиладиган уя чуқурлигини 
аниқлаш усули ёритилсин. 

---

63
10. Бирикма ресурсининг техник кўрсаткичларини аниқлаш 
схемаларини чизилсин ва таҳлил қилинсин. 
Фойдаланилган адабиётлар: 
1.В.И.Прейсман. Основы надежности сельскохозяйственной 
техники.-Киев-Донецк.: Высшая школа, 1979. 
2.В.А.Анилович. Основы надежности сельскохозяйственной 
техники. – М.: МИИСП, 1973. 
3.Ю.Н.Артемьев. Основы надежности сельскохозяйственной 
техники. – М.: МИИСП, 1973. 
2.3-мавзу: Машиналар ишончлилиги кўрсаткичларини 
ҳисоблаш ва уларни режалаштириш 
 
Режа:
1. Машиналар ва улардаги элементларнинг бузилмаслик ва чидамлилик 
кўрсаткичларини ҳисоблаш. 
2. Детал ва бирикмаларнинг тўлиқ ва қолдиқ ресурсларини математик-
статистик ахборотлар асосида аниқлаш. 
3. Техник объектнинг (машина, агрегат, узел, детал) чидамлилик 
кўрсаткичларини ҳисоблаш ва режалаштириш. 
4.Машиналарни таъмирлаш муддатин эҳтимолий режалаштириш. 
Машиналарнинг ишончлилик кўрсаткичларини ҳисоблаш 
машиналар ва уларнинг элементлари ясаш ва таъмирлаш 
жараёнидаги сифатини баҳолаш алоҳида ахамиятга эга бўлиши 
билан бирга машиналарнинг техник-иқтисодий хизмат кўрсатиш 
ишларини режалаштиришга имкон беради. Сифатни фақат 
ишончлиликнинг баъзи кўрсаткичлари билангина баҳолаш, 
машиналарни ясаш ёки таъмирлаш пайтидаги сифати тўғрисидаги 
нотўғри тасаввур қилишга олиб келишлиги билан бирга 
машиналарга 
техник 
хизмат 
кўрсатиш, 
эксплуатацион 
бузилишларни 
бартараф 
қилиш 
ва 
таъмирлашда 
техник 
хужжатларни ишлаб чиқишдаги хатоликларга ҳам олиб келиши 
мумкин. Масалан, оддий қишлоқ хўжалик машиналарида, баъзан 
эса дон комбайнлари каби бошқа мураккаб техник воситаларда ҳам 
эксплуатацион ва ресурсли бузилишлар ораларидан аниқ чегара 
ўтказиб бўлмайди. Бундай ҳолатларда таъмирлашдан олдинги ва 
таъмирлашлар оралиғидаги чидамлиликни ҳисобга олмаган ҳолда, 

---

64
фақат ишончлиликнинг бузилмаслик, таъмирбоплик, сақланувчан-
лик ва нисбий нархларинигина баҳолаш мақсадга мувофиқ бўлиб 
қолади. Ҳар хил турдаги қишлоқ хўжалик машиналари ва улар 
элементларидаги 
ишончлилик 
хусусиятларнинг 
бошқа 
вариантларини ҳам эътиборга олишга тўғри келади. Машиналар ва 
улардаги элементларнинг бузилмаслиги иқтисодий ва техник каби 
икки турга бўлинади (1-расм).