гани дан кей и н (476 йил) у н и н г ҳудудида ки ч и к давл атл ар
вужудга келиш и натижасида Рим епархиясининг қудрати янада
ортган. Рим да ҳоким ият еп и скоп н и н г қўлига ўгган. К ей и н ч а
л и к Рим епископ и папа (лотинча
papa
— ота, устоз,
мураббий
деган м аъноларни англатади) унвон и н и олган. VIII аср н и н г
и кки н ч и ярм ида А пеннин ярим оролида Папа вилояти вужудга
келган. Рим папаси диний ва дунёвий ҳокимиятга раҳбарлик
қиладиган бўлган. П апа ўз ҳоки м и яти н и бутун Рим и м п ери я
си ҳудудига ва бош қа ерларга ёйиш га ҳаракат қилган.
Ш ар қи й Рим им перияси да (В и зан ти я) м арказлаш ган д ав
л ат Ғ арбий Рим им перияси қулаганидан кейин қам у зо қ вақг
д аво м и да (XV асрн и н г ўрталаригача) сақлан и б қолган. К о н с
т а н т и н о п о л ь черкови им ператор ҳоки м и яти га б ў й сун ди ри л-
ган. К учли им ператор ҳ о к и м и я ти ш ар қи й ч ер к о в н и ўзига
б ўй су н ди ри ш билан бирга ғарби й черко вн и н г м устақи л ли -
гини сақлаб қолиш га ва ўз таъ си р и н и бош қа ҳудудларга ёй и -
ш ига кўм аклаш ган.
Рим папаси ва Византия черкови ўртасида х р и сти ан л и к
н и н г м аркази м ақом ини қўлга ки р и ти ш учун ўзаро кураш
бо ш л ан ган . Бу
кураш м уросасиз туе оли б, унда гоҳ у, гоҳ бу
то м он устун келиб турган. О қибатда, 1054 йилда Рим ва К о н с
та н т и н о п о л ь черковларида у зи л -к еси л аж ралиш юз берган.
Х р и с т и ан л и к шу санадан б о ш л аб расм ан и кки й ўн ал и ш га
б ўл и н и б кетган. Рим папасига бўйсунувчи еп ар хи ялар като
л и к (бутун дунё) ч ер к о в и , К о н с т а н т и н о п о л ь п а тр и ар х и га
бўйсунувчи епархиялар эса п равославие (чин эъти қод ) чер
кови деган ном олган.
Х р и сти ан л и кн и н г эн г катта йўналиш ларидан б и р и като
л и к ч ер к ови д и р . Б М Т н и н г м аълум отларига кўра, XX аср
н и н г охирларида като л и кл ар н и н г со н и 900 млн. к и ш и н и таш
кил этган. К ато ли к лар асосан Ғ ар б и й , Ж а н у б и -ш а р қ и й ва
М ар кази й Е вропада, Л о ти н А м ери каси да кенг ёй и л ган . А ф
р и к а аҳ о л и си н и н г 1/3 қисм и католиклардир. Ч ерков Ш и м о
л и й А м ерикада кучли таъсирга эга бўлиб, д ун ён и н г б о ш қа
м интакдларида \а м кенг ёйилган.
Католицизм таълим отинин г
м анбаини мукдпдас битиклар
ва ривоятлар таш кил этади. Бу икки манба христианликда аҳами-
129
-
яти жиҳатидан тенг ҳисобланса-да, католицизмда бош қа йўна-
лиш лардан ф ар қли ўлароқ, муқаддас ривоятлардан кен гроқ
фойдаланилади. К атолицизм да «черков оталари»нинг (патрис
тика) илоҳиётга бағиш ланган асарлари, Ж аҳон соборлари ва
Рим папасининг расмий ҳужжатлари, қадимий ибодат тажри-
балари мукдддас ривоятлар сифатида қабул қилинган.
К атолицизм ақи д ал ар и ва м аросим лари п равосл ави ен и -
кига яқи н туради. Унда православиедаги каби «эътиқод рам-
зи»нинг 12 ақидаси ва 7 та сирли м аросим и та н олинади.
Л ек и н эъ ти қ о д р ам зи ақи д ал ар и га б и р қатор қўш и м чалар
киритилган. 589 йи лд а қабул қилинган ф и ли о к а (лотинчадан
сўзм а-сўз тарж им аси ўғилдан ҳам деган м аъ н он и англатади)
ақидасига б и н о ан , худо М уқаддас Руҳ худо Ота ва худо Ўғил
(И со)дан пайдо бўлган. М азкур ақида католи ц и зм да
И сон и н г
ердаги ноиби деб тан оли н ган Рим п ап аси н и н г қоки м и яти -
ни янада м устаҳкам лайди. П апа ҳоки м и яти авли ёлар ва ф а
риш талар ҳ о ки м и яти д ан ҳам ю қори қўйилади.
Ш у н и н гд ек, к а то л и ц и зм д а одам ўлган и дан к е й и н руҳи
ж анн ат ва дўзах о ралиғи даги аъроф га туш и ш и тў ф и с и д аги
ақида мавжуд. У нга кўра, ти ри кли ги да гу н о \л а р и ю вилм а-
ган, л еки н «кечирилм ас гуноҳ» содир этм аган ки ш и л арн и н г
руҳи аъроф оловида тозалан ган и дан кейин ж ан н атга туш и
ши мумкин. Л еки н бу м ураккаб жараён, чунки руҳнинг аъроф -
дан чиқиб кетиш и учун б о ш қа киш и ў зи н и н г орти қча саво-
б ини бериш и л о зи м . Ш у бо и с черков савоб и ш л ар н и н г захи-
расини вужудга келтиради. А ърофда қ и й н о ққ а дучор ки л и н
ган одамлар ўз руҳларини ж аннатга ўгказиш
учун захирадан
ф ойдаланадилар. С авоб и ш лар захираси И со М асиҳ, Биби
М ариям , авл и ёл ар ва д и н д о р к и ш и л а р н и н г о р ти қ ч а савоб
иш лари, хизм атларидан ҳосил қилинади ва д о и м о тўлдириб
б ори лад и . Зах и р а д о и м о тўлд и ри б ту р и л и ш и учун ч ерк о в
киш иларни д о и м о савоб иш лар қи ли ш га даъват этади.
Ўрта Асрларда аъроф ҳақидаги ақида индульгенциялар (ло
тинча
Do'stlaringiz bilan baham: