|
X БОБ. ЖАМОА ВА УНИНГ ШАХСНИ
ШАКЛЛАНТИРИШДАГИ ЎРНИ
§ 1. Жамоа ва унинг хусусиятлари
Жамоа сўзи лотинча «коллективус» сўзининг таржимаси бўлиб,
йиғнлма, омма, биргаликдаги мажлис, бирлашма, гуруҳ маънола-
рини англатади. Аниҳроқ айтиладиган бўлса, жамоа бу - кишилар-
дан иборат гуруҳ демакдир. Замонавий талқинда «Жамоа» тушун-
часи икки хил маънода ишлатилади. Биринчидан, жамоа деганда
кишиларнинг исгалган ташкилий гуруҳи тушунилади (масалан,
ишлаб чиқариш жамоаси, завод жамоаси, хўжалик жамоаси ва ҳока-
зо). Иккинчидан, жамоа деганда юқори даражада уюпггирилган
гуруҳ тушунилади. Чунончи, ўқувчи (тарбияланувчи) ларнинг бир-
лашмаси ўзига хос муҳим белгиларга эгадир. Қуйида жамоа ва унинг
хусуснятлари (белгилари) борасида сўз юритамиз.
Жамоа ва жамоа орқали тарбнялаш тарбия тизимида муҳим
аҳамнятга эга бўлган тамойиллардан биридир. Шахсни шакллан-
тиришда жамоанинг етакчи аҳамияти тўғрисидаги фикрлар педа-
гогика фанининг илк ривожланиш даврларидаёқ билдирилган.
Жамоада унинг аъзолари ўртасидаги муносабатнинг алоҳида шак-
ли юзага келади, бу эса шахснинг жамоа билан биргаликда ри-
вожланишини таъмннлайди. Лекин ҳар қандай гуруҳни ҳам жа-
моа деб ҳисоблаб бўлмайди. Жамоа бир қатор белгиларга эгадир-
ки, мазкур белгилар жамоани кишиларнинг етарли даражада уюш-
ган ҳар қандай гуруҳидан ажратиб туради.
Жамоа ижтимоий жамиятнинг бир қисми ҳисобланади, унда
ижтимоий ҳаёт ва кишилик муносабатларининг барча меъёрлари
ўз ифодасини топади. Зеро, жамоа жамиятдаги мавжуд муноса-
батлар тизимида намоён бўлар экан, жамоа ва ижтимоий жамият
мақсади, интилишини ўзаро бирлик, узвийлик мақсадга мувофиқ-
лик ташкил этади.
Шу боис, жамоа ҳаётнинг бир (ягона) мақсадга қаратилганлиги
ва ижгимоий-ғоявнй йўналганлиги унинг етакчи белгиси саналади.
Ҳар бир жамоа бошқа бир жамоалар билан узвий боғлиқ бўла-
ди. Унинг ҳар бир аъзоси жамият ижтимоий фаолиятини ташкил
этиш жараёнида ўз жамоаси билан биргаликда иштирок этади.
126
www.ziyouz.com kutubxonasi
Жамоани тушуниш, уни ҳис этиш ҳамда шахсни шаллантиришда-
ги ўрни ва ролини туғри баҳолай олиш умумий ва хусусий (шах-
сий) мақсаднинг қизиқиши, эҳтиёж ва фаолиятиинг бирлигини на-
моён этади ҳамда бўлинишига йўл қўймайди.
Ҳар бнр жамоа ўз-ўзини бошқариш органига эга ва у умум-
миллий жамоанинг узвий қисми саналади. Шунингдек, у мақсад-
нинг бирлиги ва ташкил қилиш хусусиятлари орқали умуммил-
лнй жамоа билан боғланади. Ижтнмонй жамиятнинг эҳтиёжини
қондиришга йўналтирилган биргаликдаги фаолият жамоанинг
навбатдаги муҳим хусусиятидир. Жамоа фаолиятининг ижти-
моий-ғоявий йўналиши ҳам жамоанинг фаолияти мазмунида ўз
аксини топиши муҳим аҳамиятга эгадир.
Жамоа хусусиятини аниқлаш кишилар гуруҳининг ягона иж-
тимоий тизимини ўрната олишдаги усули, яъни жамоани ташкил
қилиш усули ҳам муҳим ҳисобланади. Педагогик жиҳатдан мақ-
садга мувофиқ ташкил этилган жамоа фаолияти натижасида жа-
моа аъзолари ўртасида ишчанлик, бир-бири учун ғамхўрлик, ўзаро
ёрдам, жамоа манфаати учун жавобгарлик ҳисси қарор топади.
Биргаликдаги фаолият умумжамият иши учун масъулият ҳисси-
ни уйғота бориб, жамоа аъзоларини бир-бирига яқинлапггиради,
жамоага ҳурмат ҳиссини пайдо бўлишига кўмаклашади, жамоа
билан муносабатда бўлиш эҳтиёжини оширади, жамоа аъзолари
ўртасида ўзаро руҳий яқинлик, ҳиссий бирлик (бир-бирини ёқти-
риш) юзага келади. Ушбу муносабат кўпинча ўз-ўзидан пайдо
бўлади ҳамда улар педагогик таъсир кўрсатиш учун қўл келади.
Руҳий ва ҳиссий бирлик жамоа аъзоларининг биргаликдаги фао-
лиятини мазмунига улар орасидаги ҳосил бўлган ишчанлик фао-
лиятининг характерига бевосита боғлиқдир.
Жамоанинг расмий (ишчанлик) ва норасмий (ҳиссий) тузи-
лишини бир-биридан фарқлаш лозим. Жамоанинг расмий тузи-
лиши деганда жамоа фаолиятининг турли кўринишларини амалга
ошириш учун зарур бўладиган ташкилий жиҳатлари кўзда тути-
лади. Мазкур тузилма, бир томондан, жамоа аъзолари қўйилган
ишчанлик муносабатларини ифода этса, иккинчи томондан, раҳ-
барлик вазифасини бажарувчи тарбиячилар ҳамда жамоа аъзо-
лари ўртасидаги мавжуд бошқариш муносабатлари мазмунини
ифода этади.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Норасмий тузилма жамоанинг барча аъзолари
Do'stlaringiz bilan baham: |
